Εισήγηση περιφερειάρχη στην ημερίδα «για την μπλε ανάπτυξη στον Ελληνικό θαλάσσιο χώρο»
Είναι εξόχως τιμητικό και συνάμα και μεγάλη ευκαιρία να έχουμε κοντά μας την Επίτροπο Θαλασσίων Υποθέσεων και Αλιείας κ .Μαρία Δαμανάκη για να μας ενημερώσει για τις ευρωπαϊκές θαλάσσιες πολιτικές- για τη Γαλάζια Ανάπτυξη και τον Υπουργό ΥΠΕΚΑ Γιάννη Μανιάτη για την πολιτική του Υπουργείου στα ζητήματα περιβάλλοντος και Ανάπτυξης.
Η περιφέρεια Ν.Αιγαίου είναι μία πολυνησιακή περιφέρεια, που περιλαμβάνει 79 νησιά, εκ των οποίων τα 48 κατοικημένα, και πλήθος νησίδων και βραχονησίδων, με συνολική επιφάνεια 5.286 τ.χλμ., αποτελώντας το 4% της συνολικής χερσαίας επιφάνειας της χώρας.
Μια περιφέρεια, με κομβική θέση στους βασικούς άξονες των θαλάσσιων μεταφορών προς τη Μαύρη Θάλασσα, τον Ινδικό και τον Ατλαντικό Ωκεανό και νευραλγικό ρόλο στο Ν.Α. Μεσογειακό τόξο και στον άξονα Κύπρος –Αιγαίο– Εύξεινος Πόντος. Και πάνω απ’ όλα με σημαντική γεωπολιτική θέση ως εξωτερικό σύνορο της Ένωσης που γειτνιάζει με τις εξ’ Ανατολών Τρίτες Μεσογειακές Χώρες ( Τουρκία, Λίβανος, Ισραήλ, κλπ.).
Αντιλαμβάνεστε πως για την εξόχως νησιωτική Περιφέρεια μας η θάλασσα αποτελεί σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης και επηρεάζει πολλούς τομείς δραστηριότητας όπως οι μεταφορές, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ο τουρισμός, η αλιεία, οι υδατοκαλλιέργειες, ο υποθαλάσσιος πλούτος και οι υποθαλάσσιοι πόροι.
Αυτές οι δραστηριότητες επηρεάζουν τα ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα που το καθένα έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και είναι αυτή η ποικιλομορφία των οικοσυστημάτων μας το συγκριτικό μας πλεονέκτημα που μια ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική πρέπει να λάβει υπ’ όψιν.
Ο στόχος της πολιτικής μας παραμένει η διασφάλιση της βιωσιμότητας των οικοσυστημάτων των θαλάσσιων περιοχών αλλά και η διασφάλιση βιωσιμότητας των τοπικών κοινωνιών.
Μια τέτοια ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική μπορεί να υλοποιηθεί μέσω της Γαλάζιας ανάπτυξης που μπορεί να συμπεριλάβει την βιώσιμη αλιεία, τις θαλάσσιες μεταφορές, την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού, την ανάπτυξη του θαλάσσιου ΑΠΕ, τις υδατοκαλλιέργειες , την εκμετάλλευση του θαλάσσιου πλούτου και φυσικά την θαλάσσια επιτήρηση και τον έλεγχο, την πρόληψη ατυχημάτων και την θαλάσσια ρύπανση θα πρέπει να αποτελούν πολιτικές δράσεις προτεραιότητας, στα πλαίσια της ευρύτερης προσπάθειας για ολοκληρωμένη διαχείριση του θαλάσσιου χώρου.
Άλλωστε, στο πλαίσιο μιας πολύ σκληρής οικονομικής κρίσης, ακόμα και στις περιοχές μας η Θάλασσα αποτελεί περισσότερο από ποτέ μια κοινή πολιτική ταυτότητα γύρω από την οποία θα πρέπει να ξαναβρεθούμε.
Έχουμε κατανοήσει ότι πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις για ν’ αντιμετωπίσουμε τις νέες συνθήκες, για να δείξουμε πως έχουμε τις δυνατότητες να αναπτύξουμε αυτό το κομμάτι που αφορά στην θαλάσσια οικονομία.
Είναι σημαντικό για μας πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκφράζει την βούληση να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη και την καινοτομία στη θαλάσσια οικονομία.
Επιδιώκουμε μια ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική και προσδιορισμό των όρων εφαρμογής και διαχείρισης στα πλαίσια πολυετών σχεδίων με παράλληλη πρόβλεψη των συστημάτων παρακολούθησης του συνόλου των οικονομικών δραστηριοτήτων στον θαλάσσιο και παράκτιο χώρο.
Για εμάς η ολοκληρωμένη και ευέλικτη προσέγγιση του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης της θαλάσσιας Ευρώπης προϋποθέτει ένα πλαίσιο Πολιτικό- Οικονομικό-Νομικο-Κοινωνικό, το οποίο να λαμβάνει υπόψη τη διαφορετικότητα των θαλάσσιων περιοχών της Ευρώπης σεβόμενοι την ποικιλομορφία των θαλασσών μας.
Αυτό προϋποθέτει, ωστόσο, ισχυρές ευρωπαϊκές θαλάσσιες πολιτικές, που να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες αλλά και τις ιδιαιτερότητες των θαλασσών μας και σαφώς να λαμβάνουν υπόψη τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση τους, όχι μόνο τα κράτη αλλά και τις νησιωτικές και παράκτιες περιφέρειες.
Τι είναι η Γαλάζια Ανάπτυξη;
Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε όλοι τελικά τι σημαίνει Γαλάζια Οικονομία και ποιες είναι οι προοπτικές που ανοίγονται μέσω της Γαλάζιας Ανάπτυξης για τις τοπικές κοινωνίες.
Είναι αλήθεια πως πολλοί όροι ή ορισμοί ηχούν παράταιρα στα αυτιά πολλών συμπολιτών μας.
Όροι όπως ανάπτυξη, γαλάζια ανάπτυξη για πολλούς σημαίνει καταστροφή και περαιτέρω εκμετάλλευση των θαλάσσιων παραγωγικών πόρων.
Δεν μπορούν να διανοηθούν όλοι αυτοί πως μπορεί να σημαίνει γαλάζια ανάπτυξη κανόνες, προσέγγιση των θεμάτων όπως η αλιεία λαμβάνοντας υπ’ όψιν την μεγάλη καταστροφή που έχει συντελέσει και συνεχίζει να συντελείται όταν έχουμε υπεραλίευση των ιχθυοαποθεμάτων που οδηγούν πολλούς αλιείς στην ανεργία.
Δεν μπορούν να διανοηθούν πως γαλάζια ανάπτυξη μπορεί να σημαίνει και προσέγγιση των παραγωγικών δραστηριοτήτων λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις βιολογικές, οικολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Δεν μπορούν να διανοηθούν πως η υπερεκμετάλευση του 80% των ιχθυοαποθεμάτων στην μεσόγειο μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση του μεσογειακού οικοσυστήματος.
Δεν συνειδητοποιούν πως μόνο το 10% των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και το 20% των θαλάσσιων ειδών βρίσκονται σε καλή κατάσταση και άρα θα πρέπει να μπουν όρια βιωσιμότητας στηριζόμενοι με μελέτες, βεβαίως με διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες και τους ενδιαφερόμενους μιας και η βιωσιμότητα και η ενασχόληση τους π.χ. με την αλιεία προϋποθέτει την υπάρξει ιχθυοαποθεμάτων και σωστή εκμετάλλευση.
Κύριε Επίτροπε,
Κύριε Υπουργέ,
Η φύση προίκισε την χώρα μας με το Αιγαίο που αποτελεί μια παγκόσμια μοναδικότητα εμείς συνηθίζουμε να λέμε, ότι εδώ είναι ο παράδεισος και αυτό γιατί όπως έλεγε και ο Αίλιος Αριστείδης τον 3ο π.χ. αιώνα «όποιος δεν έχει διαπλεύσει το Αιγαίο δεν έχει γνωρίσει τον κόσμο» ο κόσμος όλος είναι το Αιγαίο.
Η φύση λοιπόν προίκισε τον τόπο μας.
Η θάλασσα οι ακτές μας είναι ο κόσμος μας και η δύναμη μας, ο ήλιος, οι άνεμοι, ο βυθός, το περιβάλλον, ο πολιτισμός, ο τουρισμός, η αλιεία, τομείς που με σωστή διαχείριση και κανόνες μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη και σε δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Η θαλάσσια λοιπόν οικονομία για εμάς τους νησιώτες είναι μια πρόκληση.
Πρωτίστως όμως πρέπει να έχουμε κατά νου πως το περιβάλλον που είναι μαζί με τον πολιτισμό το συγκριτικό μας πλεονέκτημα θα πρέπει να προστατευτεί από δραστηριότητες και χρήσεις που είναι όχλουσες και ρυπόγονες.
Ζούμε σε μια περίοδο έντονου ανταγωνισμού και ραγδαίων κλιματικών αλλαγών.
Ο νησιωτικός χώρος και οι παράκτιες περιοχές δέχονται μεγάλη πίεση από την συνεχιζόμενη δημογραφική πίεση.
Η αύξηση της ανθρώπινης δραστηριότητας δημιουργεί προβλήματα στο εύθραυστο θαλάσσιο περιβάλλον, στο οποίο όπως αναφέραμε μόνο το 10% των θαλάσσιων οικοτόπων και το 20% των θαλάσσιων ειδών βρίσκονται σε καλή κατάσταση γεγονός που δείχνει ότι οι θαλάσσιες οικονομικές δραστηριότητες δεν θα πρέπει να υπονομεύουν την βιωσιμότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Οι σημερινές προκλήσεις όπως είναι η βιωσιμότητα (οικονομική και κοινωνική) των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων όπως η αλιεία, ο τουρισμός, όπως η καλή οικολογική κατάσταση και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, όπως η αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών, όπως η διαφύλαξη της βιοποικιλότητας.
Τα υγιή πρωτίστως και παραγωγικά δευτερευόντως οικοσυστήματα έχουν ζωτική σημασία για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης και ανταγωνιστικής γαλάζιας οικονομίας.
Στο Αιγαίο λοιπόν η θάλασσα διαδραμματίζει σημαντικό ρόλο.
O θαλάσσιος χώρος του Αιγαίου είναι ένα ευαίσθητο οικοσύστημα που απαιτεί στα πλαίσια της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής και κυρίως στα πλαίσια της Γαλάζιας ανάπτυξης να αποτελέσει τον χώρο όπου μπορεί και πρέπει να εκπονηθούν ειδικές μελέτες όπως ο χωροταξικός θαλάσσιος σχεδιασμός μέσω του οποίου μπορούν να προσδιοριστούν οι δραστηριότητες στον χώρο.
Θα μπορούσε να συνταχθεί λόγω της ιδιαιτερότητας του και να εφαρμοστεί ένα ειδικό πιλοτικό πρόγραμμα και αυτό γιατί όλοι οι παράγοντες που συνθέτουν τους άξονες της Γαλάζιας ανάπτυξης συνυπάρχουν σε αυτόν τον θαλάσσιο χώρο όπως η αλιεία, οι υδατοκαλλιέργειες , ο τουρισμός, και οι ειδικές μορφές του, τα περισσότερα Αιολικά πεδία, η μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, το πλούσιο υποθαλάσσιο περιβάλλον, η τεράστια βιοποικιλότητα.
Είναι λοιπόν εδώ όπου μπορεί να υλοποιηθεί η στρατηγική της Γαλάζιας Ανάπτυξης.
Γαλάζια ανάπτυξη σαν τμήμα ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής.
Επίσης ειδική μελέτη θα μπορούσε να καταγράψει τον
αντίκτυπο που έχουν οι πολλαπλές ανθρώπινες δραστηριότητες, τόσο στην θάλασσα όσο και στις παράκτιες ζώνες και την ζημιά στο θαλάσσιο περιβάλλον και στους ιχθυότοπους από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Θεσμοθέτηση και εφαρμογή λοιπόν συγκεκριμένων πολιτικών τόσο σε ότι αφορά την αλιεία όσο και τις υδατοκαλλιέργειες, την ανάπτυξη του ΑΠΕ κ.τλ. και μελέτες διαχείρισης των παράκτιων ζωνών.
Η βιώσιμη αλιεία για εμάς σημαίνει σεβασμό στο περιβάλλον και λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες των παράκτιων και νησιωτικών κοινοτήτων.
Η γαλάζια ανάπτυξη είναι η συμβολή της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής της Ε.Ε. για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.
Συγκεκριμένα, η εν λόγω στρατηγική στοχεύει στην εκμετάλλευση του αναξιοποίητου δυναμικού των θαλασσών και των ακτών με σκοπό τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη. Το δυναμικό θα είναι σημαντικό, εφόσον πραγματοποιηθούν οι κατάλληλες επενδύσεις και έρευνα.
Η ανάπτυξη στο πλαίσιο της γαλάζιας οικονομίας προσφέρει νέους και καινοτόμους τρόπους που θα συμβάλουν ώστε η χώρα μας να εξέλθει από τη σημερινή οικονομική κρίση.
Μπορεί να συμβάλει στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της, στην αποδοτικότητα των πόρων, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και σε νέους πόρους ανάπτυξης, διατηρώντας παράλληλα τη βιοποικιλότητα και προστατεύοντας το θαλάσσιο περιβάλλον, διασφαλίζοντας έτσι τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα υγιή και ανθεκτικά θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα.
Αν οι 5 τομείς με το μεγαλύτερο αναπτυξιακό δυναμικό, στους οποίους εστιάζεται η Γαλάζια Ανάπτυξη είναι:
- Γαλάζια ενέργεια
- Υδατοκαλλιέργεια
- Θαλάσσιος Παράκτιος Τουρισμός, και τουρισμός με κρουαζιέρα
- Θαλάσσιοι ορυκτοί πόροι
- Γαλάζια Βιοτεχνολογία
Υπάρχει περιθώριο για την προσθήκη και άλλων τομέων προστιθέμενης αξίας, όπως είναι οι θαλάσσιες μεταφορές καθώς και άλλοι που μπορεί να προκύψουν με την πάροδο του χρόνου, ως κατάλληλοι τομείς για τον περαιτέρω εντοπισμό προτεραιοτήτων πολιτικής.
Η ανάπτυξη όλων των μορφών αξιοποίησης της θάλασσας που μας περιβάλλει, είμαστε βέβαιοι ότι θα δώσει μια νέα πνοή στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης για τους κατοίκους του τόπου μας:
Ειδικότερα,
- Η γαλάζια ανάπτυξη πρέπει να συμβάλλει στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης χωρίς παρέχοντας ευκαιρίες απασχόλησης, κατάρτισης και πλήρους συμμετοχής ειδικά στους τοπικούς και παράκτιους πληθυσμούς με τα ιδιαίτερα τους χαρακτηριστικά και ανάγκες.
- Αναφορικά με τις τοπικές κοινωνίες των παράκτιων περιοχών και των νησιών, προτείνουμε την προαγωγή προσαρμοσμένων τοπικών στρατηγικών και συνεργασίας με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τις κοινότητες καθώς και τους τοπικούς φορείς της κοινωνίας των πολιτών με στόχο τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, των παραδοσιακών μορφών παραγωγής και απασχόλησης και την προστασία των φυσικών πόρων.
- Θεωρούμε πολύ σημαντική, μεταξύ των ζητημάτων που συνδέονται με τη γαλάζια ανάπτυξη, την ανάπτυξη απαραίτητων υποδομών όπως οι θαλάσσιοι λιμένες, οι αποβάθρες και τα δίκτυα μεταφορών.
- Σ’ αυτό το σημείο θα θέλαμε να προτείνουμε την αξιοποίηση για το σκοπό αυτό (αλλά και για άλλες αντίστοιχες εφαρμογές) της καινοτόμου ψηφιακής πλατφόρμας «Marine traffic» του νησιωτικού πανεπιστημίου του Αιγαίου. Θαλάσσια επιτήρηση και έλεγχος που για μας ως παραμεθόριο περιφέρεια αποτελεί ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη λόγω της λαθρομετανάστευσης.
- Σε ότι αφορά στα ναυάγια σε συνδυασμό με τη θαλάσσια επιτήρηση θεωρούμε ότι θα πρέπει πλέον να καθορισθούν συγκεκριμένες θαλάσσιες δίοδοι διέλευσης των πλοίων, ειδικά αυτών που μεταφέρουν πετρελαιοειδή, προκειμένου να αποφευχθεί ένα καταστροφικό για την θαλάσσια οικονομία ατύχημα. Θα πρέπει τέλος κάθε ναυάγιο ν’ αντιμετωπίζεται με βάση την διεθνή και εθνική νομοθεσία η οποία και θα πρέπει να εφαρμόζεται.
Είμαι πεπεισμένος πως κατά τη διάρκεια της σημερινής ημερίδας θα έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε τους προβληματισμούς, τις σκέψεις και τις ολοκληρωμένες προτάσεις των εμπλεκόμενων με το τομέα της θάλασσας φορέων, αναφορικά με τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να εκμεταλλευθούμε τις δυνατότητες που μας δίνονται από την Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη Γαλάζια Ανάπτυξη, από την Κοινή Αλιευτική Πολιτική και τους διαθέσιμους πόρους από το Ταμείο της Θάλασσας και της Αλιείας προκειμένου να προάγουμε την βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου, και κατ’επέκταση των νησιών μας.
Τέλος, ως Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Νήσων της CRPM θα ήθελα να καταθέσω πρόταση εκ μέρους της CRPM, όπου
Η Επιτροπή των Θαλάσσιων Περιφερειών της Ευρώπης (Conference for Peripheral Maritime Regions – CPMR) χαιρετίζει την ημερίδα για τη Γαλάζια Ανάπτυξη και εύχεται να γίνει ουσιαστικός διάλογος και να προκύψουν πραγματικά χρήσιμα συμπεράσματα για τις Ευρωπαϊκές παράκτιες περιφέρειες, το περιβάλλον και τη νησιωτική ανάπτυξη. Η CPMR ως εκ του καταστατικού της συμμετέχει ενεργά και παρακολουθεί τις Ευρωπαϊκές υποθέσεις για τις θαλάσσιες πολιτικές και πρωτοβουλίες. Σε μια από τις πρωτοβουλίες αυτές, με τον τίτλο το Σύμφωνο των Νησιών (Pact of Islands) η CPMR συμμετέχει ενεργά στην προώθηση των στόχων για την κλιματική αλλαγή και την αειφόρο ενέργεια.
Για να γίνουμε πολύ συγκεκριμένοι με αφορμή την ημερίδα θα θέλαμε να προτείνουμε τη δημιουργία ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΓΑΛΑΖΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΧΩΡΟ.
Το κόστος για τη λειτουργία του Παρατηρητηρίου θα μπορούσε να αναληφθεί από την τεχνική βοήθεια του προγράμματος (Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική και Γαλάζια Ανάπτυξη).
Την πρόταση την καταθέτουμε ευθέως στην Επίτροπο κα Δαμανάκη, και εμείς, η Περιφέρεια του Ν. Αιγαίου ως μέλος της CPMR θα αναλάβουμε να τρέξουμε την πρωτοβουλία προς αυτήν την κατεύθυνση.
Γιάννης ΜΑΧΑΙΡΙΔΗΣ
