Η ενδελέχεια ως αίτιο και ως αιτιατό;
Αναρωτιέται ο Γλαρός Ιωάννης
Προκειμένου να κατανοήσουμε τις πνευματικές ανησυχίες που "ακολουθούν", κρίνεται σκόπιμο...να ορίσουμε το ζητούμενο ξεκινώντας από το σοφό αξίωμα «ο σκοπός ορίζει τα μέσα για την πραγμάτωση του».
Η έσχατη μέριμνα του ανθρώπου αποτελεί μέριμνα πνευματικής μορφής. Μόνον αυτή συνιστά την αξιοπρέπεια του. Η συνείδηση του υπάρχειν είναι το σημείο εκείνο, στο οποίο τέμνεται η αλήθεια της ανθρώπινης φύσης με το Αιώνιο Φως. Ύψιστο έργο του ανθρώπινου όντος μέσα στο Σύμπαν είναι η αποκάλυψη της αλήθειας του - δηλώνοντας έτσι το ισχυρό πνευματικό δεσμό του με την έσχατη Αλήθεια και με την ευόδωση του αποτελέσματος.
Ο Μέγας Διδάσκαλος Αριστοτέλης διακρίνει τέσσερα αίτια, τα οποία κατά την άποψή του είναι αναγκαία για την παραγωγή οποιουδήποτε αποτελέσματος.
Κανένα μεμονωμένο αίτιο από τα τέσσερα δεν επαρκεί, προκειμένου να λάβει χώρα ένα οποιοδήποτε γίγνεσθαι.Από μια ορισμένη άποψη τα τέσσερα αίτια είναι απαντήσεις σε τέσσερα αντίστοιχα ερωτήματα που δημιουργούνται για τις ποικίλες αλλαγές στη φύση. Θα τολμήσουμε λοιπόν, να συνοψίσουμε τα τέσσερα αίτια ως εξής :
1) Υλικό Αίτιο: αυτό από το οποίο προκλήθηκε κάτι 2) Ποιητικό Αίτιο: αυτό το οποίο ενεργώντας ( ποιώντας) προκάλεσε κάτι 3) Μορφικό Αίτιο: αυτό στο οποίο προκλήθηκε κάτι 4) Τελικό Αίτιο: αυτό για χάρη του οποίου προκλήθηκε κάτι
Ασφαλής στην άποψη του Αριστοτέλη, η ενδελέχεια ως αίτιο και ως αιτιατό φέρει μία μηλιά να μην παράγει τίποτε άλλο παρά μήλα. Η παραγωγή των μήλων ως σκοπός ορίζει όλες τις εσωτερικές λειτουργίες και εξωτερικές δραστηριότητες αλλά και την ανθρώπινη αγωγή ως προς την μηλιά να παράγει τους καρπούς της.
Όλες οι βιοχημικές λειτουργίες ως εσωτερικές αντιδράσεις, οι αντιδράσεις στο περιβάλλον ως εξωτερικές αντιδράσεις, η κηπουρική αγωγή ως ανθρώπινος παράγων, συντελούν στην παραγωγή μήλων. Η γνώση του αποτελέσματος προκαταβάλει και προδιαθέτει, προετοιμάζει τα αίτια. Η ενδελέχεια, το τέλος ως πληρότητα, ως αίτιο και αιτιατό.
