Η Ελλάδα που συρρικνώνεται απαιτεί άμεσα αποτελεσματικές ενέργειες και όχι απλέςδιαπιστώσεις, του Θανάση Βυρίνη

Η Ελλάδα που συρρικνώνεται απαιτεί άμεσα αποτελεσματικές ενέργειες και όχι απλέςδιαπιστώσεις

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει υπαρξιακή κρίση λόγω της υπογεννητικότητας και της γήρανσης του πληθυσμού. Οι γεννήσεις μειώνονται δραματικά, η γονιμότητα παραμένει στο 1,3, και οι πανεπιστημιακοί θεσμοί και η αγορά εργασίας συρρικνώνονται. Το πρόβλημα είναι εντονότερο στα νησιά, όπου η γήρανση, η εποχικότητα και το υψηλό κόστος ζωής επιβαρύνουν περαιτέρω τη δημογραφική ισορροπία.Οι αριθμοί αποτυπώνουν ανάγλυφα την οδυνηρή πραγματικότητα για το μέλλον της χώρας μας. Όπως η ιστορία διδάσκει, έτσι και η στατιστική καταγράφει και επαγωγικά οδηγεί σε εξαγόμενα.Ενδεικτικά, το 2008 οι γεννήσεις στην Ελλάδα ήταν 118.926 και το 2024 έπεσαν στις 62.500, σχεδόν στις μισές!

Κατά συνέπεια οι μαθητές σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση μειώνονται και κατ' επέκταση καταργούνται τμήματα και σχολικές μονάδες.

Μοιραίως, μειώνονται και οι εισακτέοι στα πανεπιστήμια. Επιπρόσθετα, αν συνυπολογίσουμετο (αχρείαστο) μέτρο της ελάχιστης βάσης εισαγωγής (ΕΒΕ), η οποία επιβλήθηκε την τελευταία πενταετία, αλλά και το μείζον πρόβλημα της στέγασης (και της ακρίβειας) αφήνουν ήδη περισσότερες από 10.000 κενές θέσεις στα ΑΕΙ.

Έπρεπε χθες, να έχει συσταθεί Διακομματική Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένων φορέων της αυτοδιοίκησης, της ακαδημαϊκής κοινότητας και να καταρτιστεί Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.

Συγκεκριμένα ορισμένες προτάσεις για ουσιαστική αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος είναι:

1. Ολιστική και μακρόπνοη στρατηγική, μακριά από επικοινωνιακή πολιτική

• Να οριστεί Εθνικός Συντονιστής(όπως προτείνει το ΙΟΒΕ) που θα διευθύνει την κατάρτιση ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης, με ποσοτικούς στόχους, ορόσημα, χρηματοδοτικές πηγές και χρονοδιαγράμματα.
• Να συσταθεί Διακομματική Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένων φορέων της αυτοδιοίκησης, της ακαδημαϊκής κοινότητας, της κοινωνίας των πολιτών, ώστε οι πολιτικές να είναι συνεπείς με διακυβέρνηση πολλών ετών.

2. Ενίσχυση της γονιμότητας & υποστήριξη της οικογένειας

Παρόλα τα οικονομικά κίνητρα (όπως επίδομα γέννησης, φοροελαφρύνσεις) είναι σε εξέλιξη, παραμένουν ανεπαρκή:

• Πέρα από επιδόματα, απαιτείται συστηματική υποστήριξη μέσω προσχολικής εκπαίδευσης, οικονομικούς και επαρκείς βρεφονηπιακούς σταθμούς, και άδειες γονικές πιο ελαστικές και εκτεταμένες.
• Επέκταση προγραμμάτων και δημιουργία νέων μορφών φύλαξης.

3. Αντιμετώπιση του brain-drain& ενθάρρυνση επιστροφής

• Κίνητρα για επιστροφή Ελλήνων του εξωτερικού (π.χ. φορολογικά, στήριξη επαγγελματικής ένταξης, ανέλιξη), μεταλαμπάδευση νέων πρακτικών από το εξωτερικό, καθώς και επενδύσεις που δημιουργούν νέες ευκαιρίες στη χώρα.
• Εκσυγχρονισμένο πλαίσιο επαγγελματικής απασχόλησης και καινοτόμες υπηρεσίες-προϊόντα.

4. Μεταναστευτική πολιτική με στόχευση & ενσωμάτωση

• Η ομαλή μεθοδευμένη ενσωμάτωση μεταναστών μπορεί να μετριάσει τη μείωση του πληθυσμού. Για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να γίνει οργανωμένα, με σαφείς κανόνες και υποστήριξη (εκπαίδευση, εργασία κ.λπ.)
• Η μετανάστευση μπορεί να προσφέρει εργατικό δυναμικό στο δημογραφικό ιστό, αλλά απαιτεί κοινωνική συναίνεση.

5. Τοπικές δράσεις και αναβάθμιση υποδομών

• Οι δήμοι, μέσω του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ι.Τ.Α.) της ΚΕΔΕ μπορούν να υλοποιήσουν καινοτόμες δράσεις, όπως:
  • Δημιουργία κοινωνικής στέγης για νέες οικογένειες.
  • Ανακαίνιση και επανάχρηση εγκαταλελειμμένων κατοικιών.
  • Κοινές πλατφόρμες ανταλλαγής πρακτικών.
  • Προγράμματα στήριξης ευάλωτων ομάδων και πράσινης οικονομίας

6. Κοινωνική αλλαγή και ισότητα των φύλων

• Πρέπει να μειωθούν τα εμπόδια που αποτρέπουν την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία. Αυτό σημαίνει:
  • Ενίσχυση μέτρων φροντίδας και ισορροπίας εργασίας–οικογένειας.
  • Εκπαίδευση και πρόσβαση σε δημιουργικά επαγγελματικά μονοπάτια.

7. Δημόσιες καμπάνιες ευαισθητοποίησης

• Δημόσια ενημέρωση για τις συνέπειες του δημογραφικού προβλήματος και διαμόρφωση κουλτούρας που ενθαρρύνει τη δημιουργία οικογένειας.

Ειδικότερα για τις Νησιωτικές Περιοχέςόπως η δική μας, στις οποίες παρατηρείται υπερ-γήρανση, εποχική απασχόληση, υψηλό κόστος στέγης, έλλειψηυγείας/φροντίδας, δυσκολίες μεταφοράς, πιο εξειδικευμένα μέτρα θα μπορούσαν να αποτελέσουν:

α. Στέγη & Κόστος Ζωής

• Ενοίκιο-οροφή για νέες οικογένειες.
• Ανακαίνιση κενών κτισμάτων σε κοινωνική στέγη.
• Νησιωτικό επίδομα παιδικής φροντίδας.

β. Φροντίδα & Υπηρεσίες

• Καθολική πρόσβαση σε βρεφονηπιακή φροντίδα.
• Κινητές μονάδες υγείας & τηλεϊατρική.
• Δίγλωσσα νηπιαγωγεία.

γ. Εργασία & Εισόδημα

• Upskilling για πολυκλαδική απασχόληση.
• Νησιωτικό premium για κρίσιμα επαγγέλματα.
• Επιδότηση τηλεργασίας.

δ. Μεταφορές &Διασυνδεσιμότητα

• Κάρτα Νησιωτικής Μετακίνησης Οικογένειας.
• Σχολικά/υγειονομικά θαλάσσια δρομολόγια.

ε. Κοινότητα & Ένταξη

• Τοπικά Κέντρα Ένταξης.
• Προτεραιότητα πολιτογράφησης οικογενειών με παιδιά στα σχολεία.
• Σύνδεση πανεπιστημίων με τοπική κοινωνία και τοπική αυτοδιοίκηση.

στ. Νομοθετικές Παρεμβάσεις

• Fast-track αδειοδότηση νησιωτικών δομών φροντίδας.
• Φορολογικό κίνητρο για επιχειρήσεις με τηλεργασία σε νησιά.
• Υποχρεωτική πατρική άδεια (8–12 εβδομάδες).
• Ρήτρα νησιωτικού premium σε προσλήψεις ΕΣΥ/εκπαίδευσης.

ζ. Επικοινωνία & Κουλτούρα

• Καμπάνιες «Ζω & Μεγαλώνω σε Νησί».
• Welcomepacks για νέες οικογένειες.

Σύνοψη προτάσεων

Αυτές οι προτάσεις στοχεύουν σε ένα συνολικό, πολυεπίπεδο και μακρόπνοο σχέδιο, το οποίο όχι μόνο θα δώσει ώθηση στις γεννήσεις, αλλά και θα διαμορφώσει ένα περιβάλλον όπου οι νέοι αισθάνονται ότι μπορούν να δημιουργήσουν οικογένεια με αξιοπρέπεια και ασφάλεια.

Θανάσης Βυρίνης

Πρώην Αντιδήμαρχος και μέλος της Νέας Αρχής Ρόδου

.