Η Δικτατορία των "βολεμένων" - Του Θάνου Ζέλκα

Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ «ΒΟΛΕΜΕΝΩΝ»-Ο Αμερικανός ψυχολόγος ερευνητής Harry Harlow στην προσπάθειά του να μελετήσει την συμπεριφορά του όχλου έκανε το εξής πείραμα. Έκλεισε πέντε πιθήκους σε ένα μεγάλο κλουβί, στην οροφή του οποίου κρέμονταν δεμένη με σκοινί μια μπανάνα. Ακριβώς κάτω από την μπανάνα, ο Χάρλοου τοποθέτησε μια σκάλα, έτσι ώστε οι πίθηκοι να μπορούν ν' ανεβούν και να την πάρουν.

Όταν ένας πίθηκος επιχειρούσε να ανεβεί την σκάλα για να πιάσει την μπανάνα, τότε όλοι οι πίθηκοι καταβρέχονταν με παγωμένο νερό. Όταν σταματούσε το κατάβρεγμα με το παγωμένο νερό, οι πίθηκοι επιχειρούσαν και πάλι ν' ανεβούν την σκάλα και να πάρουν την μπανάνα, αλλά η νέα ψυχρολουσία που ακολουθούσε, τους έκανε να σταματούν την προσπάθειά τους. Αφού επαναλήφθηκε η ίδια διαδικασία για μερικές φορές ακόμα, στο τέλος οι πίθηκοι εγκατέλειψαν τελείως την προσπάθεια τους να πάρουν την μπανάνα, συνδέοντας και συσχετίζοντας την τιμωρία τους με το παγωμένο νερό μ' αυτήν ακριβώς την προσπάθεια.

Στην επόμενη φάση του πειράματος, ο Harlow αντικατέστησε τον έναν από τους πιθήκους, με έναν άλλον που δεν είχε την εμπειρία της ψυχρολουσίας. Όταν αυτός επιχείρησε να ανέβει την σκάλα για να φτάσει την μπανάνα, τότε οι υπόλοιποι τέσσερις πίθηκοι που γνώριζαν τις συνέπειες, του επιτέθηκαν εμποδίζοντάς τον να ολοκληρώσει την προσπάθειά του. Το ίδιο σκηνικό συνέβαινε, έως ότου ο νεοφερμένος πίθηκος εμπέδωσε πως η προσπάθειά του να πάρει την μπανάνα εξαγρίωνε τους άλλους τέσσερις πιθήκους που του επιτίθονταν με πολύ άγριες διαθέσεις, οπότε σταμάτησε κι αυτός οριστικά την προσπάθεια του ν' αποκτήσει την μπανάνα.

Στην συνέχεια, ο Harlow αντικατέστησε έναν ακόμη πίθηκο. Κι αυτός, ο νέος πίθηκος, όπως ήταν αυτονόητο θέλησε να σκαρφαλώσει στη σκάλα και να πιάσει την μπανάνα. Και πάλι όμως εξελίχτηκε η ίδια σκηνή: Οι υπόλοιποι πίθηκοι, μαζί κι αυτός που δεν είχε καταβραχεί με παγωμένο νερό, του επιτέθηκαν ματαιώνοντας την προσπάθειά του.

Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε, έως ότου αντικαταστάθηκαν όλοι οι πίθηκοι. Έτσι, τώρα, στο κλουβί υπήρχαν πέντε πίθηκοι, που κανένας τους δεν είχε δεχτεί την τιμωρία της ψυχρολουσίας και φυσικά αγνοούσαν για ποιον λόγο συνέβαινε αυτή. Κάθε φορά όμως γίνονταν το ίδιο ακριβώς πράγμα: Ο νεοφερμένος πίθηκος που επιχειρούσε να πάρει την μπανάνα, δέχονταν την επίθεση των υπόλοιπων. Γίνονταν δηλαδή υπερασπιστές ενός κανόνα, χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο. Γιατί πολύ απλά, «έτσι βρήκαν τα πράγματα».


Κάτι παρόμοιο γίνεται τα τελευταία τριάντα χρόνια στη χώρα μας. Υπάρχει μια κατεστημένη δομή, μια «μάζα βολεμένων» η οποία αντιδρά σε οτιδήποτε καινούργιο προσπαθεί να αποκτήσει μια οντότητα ή σε όποιον το πρεσβεύει. Η μάζα αυτή σχεδόν πάντα προσπαθεί να συμπαρασύρει κι άλλους μαζί της προκειμένου να μη χάσει τα προνόμιά της. Έτσι σχηματίστηκαν οι κομματικοί στρατοί που σκοπό είχαν να «βολεύουν» και να χειραγωγούν τις μάζες, ώστε να μπορούν τα ανώτερα κλιμάκια να χαίρονται τα προνόμια της εξουσίας.


Αν τυχόν προσπαθούσε κάποιος να διορθώσει μια κατάσταση, έπεφταν πάνω του οι πάντες να τον κατασπαράξουν. Έτσι το πράγμα σχεδόν ποτέ δεν προχώρησε διότι δεν έγινε ποτέ μια ευρεία κοινωνική συμφωνία μεταξύ εξουσίας και εξουσιαζόμενων, η οποία να προβλέπει την αποκατάσταση της κοινωνικής αδικίας σε βάρος των πολλών. Πολλές φορές μάλιστα που επιχειρήθηκε, επεκράτησαν τάσεις ρεβανσισμού μιας κοινωνικής ομάδας που αδικήθηκε έναντι μιας άλλης προνομιούχας.


Δυστυχώς ο διχασμός μέχρι σήμερα παραμένει το εθνικό μας σπορ, τη στιγμή που οι καταστάσεις απαιτούν σύμπνοια και ομοψυχία, σωστό σχεδιασμό, ριζοσπαστικές προτάσεις, φρέσκιες ιδέες και ανθρώπους που θα τηρήσουν τις κόκκινες γραμμές στις διαπραγματεύσεις της χώρας. Χρειάζεται δηλαδή να σπάσουμε τα κατεστημένα και τις παρωχημένες αντιλήψεις και να αφήνουμε χώρο στο νέο ακουστεί. Αλλιώς πάντα θα καταλήγουμε έρμαια της δικτατορίας των «βολεμένων» και του δικαίου του ισχυρού.

--
Από τη στήλη "ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ" στη ΡΟΔΙΑΚΗ της Κυριακής