Το σημείο μηδέν - Του Θάνου Ζέλκα

ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΜΗΔΕΝ-Υπάρχει μια θεωρία η οποία υποστηρίζει ότι η μεσαία τάξη είναι ένα ατύχημα του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο προέκυψε μετά τους δύο παγκοσμίους πολέμους όταν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης χάθηκε στα πεδία των μαχών. Οι αυξημένες ανάγκες για ανοικοδόμηση των ζημιών προκάλεσαν την αυξημένη ζήτηση εργατικών χεριών. Αυτό με τη σειρά του έφερε προσφορά νέων μορφών μικρών επιχειρήσεων που μεσουράνησαν στις δεκαετίες που παρήλθαν.

Το καπιταλιστικό σύστημα όμως δεν ήταν ποτέ σχεδιασμένο για να συντηρεί την ύπαρξη των μεσαίων λύσεων. Η φιλοσοφία του είναι κατά βάση να δημιουργούνται μεγάλες επιχειρήσεις ώστε να απασχολούν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους διαμέσου εξειδικευμένων θέσεων εργασίας. Άρα αναπόφευκτα θα ερχόταν η εποχή όπου οι μικρές επιχειρήσεις θα συνθλίβονταν από τις μεγαλύτερες, δεδομένων της άυξησης του προσδόκιμου ορίου ζωής και του ότι οι μηχανές κάνουν πιο αποδοτικά και πιο οικονομικά τη δουλειά των εξειδικευμένων εργατών.

Στα πλαίσια αυτά εμφανίζεται ο σοσιαλισμός ως προστάτης της μεσαίας τάξης, όπου η κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής αντικαθιστά σταδιακά την ατομική ιδιοκτησία. Ο σοσιαλισμός κατά τους κοινωνιολόγους είναι η κατώτερη μορφή του κομμουνισμού. Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι είναι ένα υβρίδιο του κομμουνισμού, αλλά δεν αποτελεί ένα ξεκάθαρο πολιτικό σύστημα καθώς ούτε καπιταλισμός είναι ούτε κομμουνισμός.

Στις προηγούμενες δεκαετίες ο σοσιαλισμός εξελίχθηκε, χωρίς όμως να καταφέρει να δώσει ουσιαστικές λύσεις στα οικονομικά ζητήματα που ανέκυψαν λόγω της ύπαρξης της μεσαίας τάξης. Ως ιδεολογία είναι ιδιαίτερα ελκυστική καθώς αναφέρεται στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση, στην ίση αντιμετώπιση των πολιτών ανεξαρτήτου οικονομικού επιπέδου, σε μια δίκαιη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Όμως στην πράξη έδειξε ότι απέτυχε.

Τα αίτια της αποτυχίας όμως δεν πρέπει να τα αναζητήσουμε αποκλειστικά στην εφαρμογή αυτών των ιδεών αλλά στον τρόπο που προσπάθησαν να τις εφαρμόσουν. Κάπου εκεί έγινε ένα μεγάλο μπέρδεμα καθότι ισότητα δεν σημαίνει αναξιοκρατία. Δημιουργήθηκε μια λάθος εντύπωση ότι η διάθεση για προσφορά στα κοινά είναι ανώτερη από μια τεχνοκρατική προσέγγιση των προβλημάτων. Έτσι παρατηρήθηκε το φαινόμενο να τοποθετούνται σε καίριες θέσεις άνθρωποι οι οποίοι στερούνταν τις ικανότητες που απαιτούνταν καθώς επίσης και τη διορατικότητα ώστε να αποτρέψουν μια ενδεχόμενη οικονομική καταστροφή.

Ο λαός με δεδομένο ότι του έλεγαν ότι είναι ο απόλυτος κυρίαρχος στην εξουσία ζητούσε συνεχώς από τους κυβερνώντες και οι δεύτεροι με τη σειρά τους για να εξασφαλίσουν περισσότερο χρόνο στην εξουσία δεν έβαλαν ποτέ φρένο στις απαιτήσεις του λαού όσο παράλογες κι αν υπήρξαν. Έτσι τελικά ενώ ο σοσιαλισμός ξεκίνησε για να πολεμήσει το πελατειακό κράτος του καπιταλισμού, έφτασε στο σημείο να δημιουργήσει ακριβώς την ίδια κατάσταση με ελαφρά διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά. Αν προσθέσουμε και τα φαινόμενα διαφθοράς που σε όλα τα πολιτικά συστήματα εμφανίζονται αργά ή γρήγορα καταλαβαίνουμε γιατί κατάφερε και πάλι ο καπιταλισμός να γίνει το επικρατέστερο σύστημα. Διότι ο σοσιαλισμός μπήκε στα χωράφια του, αφού έκανε μια μετατόπιση πλούτου σε άλλα χέρια, και τελικά χωρίς να το καταλάβει μεταλλάχθηκε.

Η ουσία αυτή τη στιγμή είναι ότι το καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται στα όρια του. Δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας χωρίς να θυσιάσει κάποια από τα σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά που κληρονόμησε. Μετά την παγκοσμιοποίηση των αγορών, ο ανταγωνισμός είναι τεράστιος και για να διατηρήσουν τα κέρδη τους οι πολυεθνικές ζητούν από το πολιτικό σύστημα να συρρικνώνει μισθούς και εργασιακά δικαιώματα και φυσικά το καταφέρνουν μέσα από την τοποθέτηση δικών τους ανθρώπων στην εξουσία.

Τελικά η ανθρωπότητα οδηγείται και πάλι σ’ ένα σημείο μηδέν. Καλείται να επαναθεωρήσει τις απόψεις τις για τον άνθρωπο και για τα κέρδη. Αν θέλει να έχει μια ειρηνική έκβαση θα αναζητήσει λύσεις ώστε να άρει τις ανισότητες και να κοιτάξει τον ίδιο τον άνθρωπο. Αν επικρατήσουν οι λεγόμενες “αγορές”, ένας πόλεμος, του οποίου την μορφή και την έκβαση δεν γνωρίζω, είναι αναπόφευκτος.


--

Από τη στήλη "ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ" στη ΡΟΔΙΑΚΗ της Κυριακής