Μανώλης Λαγωνικός, ο βιβλιοθηκάριος της Καρπάθου, του Μανώλη Δημελλά

Από τις μεγάλες παύσεις καταλαβαίνεις, είναι σα να νιώθεις το συνομιλητή σου.

Όταν βιάζεται (ή εσύ βιάζεσαι) να απαντήσει, αγωνίζεται να φωνάξει περισσότερο από σένα και στο τέλος παλεύει να τη “βγει” ο ένας στον άλλον, τότε κλείνουν αυτιά, ενώ ακόμη και τα μάτια, για μια στιγμή γυρνούν και βλέπουν προς τα μέσα.

Ωστόσο υπάρχουν και στιγμές που οι παύσεις, οι σιωπές, μοιάζουν με χειμάρρους σκέψεων, ειλικρινών ερωτήσεων, και τότε πια ο διάλογος αποκτά μια αλλιώτικη ουσία, μια πιο καθαρή διάσταση.

Σε έναν τέτοιο, γόνιμο διάλογο, θα ήθελα να σας κάμω λαθρακουστές!

Μάλλον συμμέτοχους και κοινωνούς, στον θαυμασμό για ακόμη έναν ξεχωριστό Καρπάθιο. Πρόκειται για τον Μανώλη Λαγωνικό.

Στο πέρασμα από το χωριό του, το Όθος, οι επιλογές ανέκαθεν ήταν πολλές, χωριό φορτωμένο από φυσικές ομορφιές, αλλά και πολλούς ξεχωριστούς ανθρώπους, που άφησαν βαθιά χαραγμένο το δικό τους χνάρι στην ιστορία ολάκερης του νησιού.

Στα γράμματα, οι Βάσος Βαρίκας, Βάσος Χανιώτης, Μιχαηλίδης Νουάρος, Αριστοτέλης Σταυράκης, Γιάννης Κοκκινίδης ακόμη και οι καλλιτέχνες όπως οι ζωγράφοι: Γιάννης Χαψής, Θεοχαρίδης ή ο σύγχρονος Μηνάς Βλάχος. Και θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε τους οργανοπαίχτες του Όθους, όπως ο Κωστέτσος, ο Βασιλειώτης, οι Κρητσιώτιδες, ο Βασιλαράκης. Ας μας συγχωρήσουν εκείνοι που έμειναν έξω από το μικρό κατάλογο μνήμης.

Συνήθως λοιπόν περνάμε από ένα τόπο τόσο μα τόσο βιαστικοί, μα πάντοτε κάπου πάμε! Μονάχα ότι παρασύρει τις αισθήσεις μας γίνεται αφορμή να σταθούμε, να τον αγγίξουμε, να τον περιεργαστούμε, κι έτσι να λυθεί ο κόμπος μιας αχόρταγης περιέργειας που μας κατακλύζει.

Στην έξοδο από το χωριό Όθος προς τις Πυλές, σίγουρα δεν περιμένεις να ακούσεις κλασσική μουσική! Κι όμως, μελωδίες από Μπαχ, Μπετόβεν, Σούμπερτ, μα και άλλων σπουδαίων αιώνιων δημιουργών, αναστατώνουν ευχάριστα. Τα μάτια ψάχνοντας την πηγή των ήχων αντιμετωπίζουν μια καινούρια έκπληξη, η ανοικτή πόρτα αφήνει ακάλυπτη μια μεγάλη ξύλινη βιβλοθήκη, φορτωμένη από βιβλία.

Μα για βάστα, δεν είναι διακοσμητική, όλα φαίνονται διαβασμένα! Είναι το σπίτι του Μανώλη Λαγωνικού!

Στο μακρύ ξύλινο τραπέζι μια σειρά από τακτοποιημένα τετράδια, μια κανάτα δροσερό νερό και μια πιατέλα σύκα, σταφύλια και δροσερά φραγκόσυκα.

Ο Μανώλης ήταν σκυμμένος και απορροφημένος στις τελευταίες σελίδες ενός βιβλίου! Πίσω του υπάρχει μια κλειστή τηλεόραση, που από σύμπτωση καθρεφτίζει την φευγάτη εικόνα μας.

Εγγονός του Μανωλή, του Γιάννη της Καλής. Και γιος του Μιχάλη της Φραγγουλιάς! Όσο για το επίθετο Λαγωνικός, μα ακόμη και σήμερα δεν είναι ξεκαθαρισμένη ετούτη η ονοματοδοσία!

Ο Μανώλης Λαγωνικός γεννήθηκε στην αρχή της ταραγμένης δεκαετίας του 1920, έζησε την Ιταλική κατοχή και από παιδί είχε έφεση στα γράμματα. Μάλιστα οι δασκάλοι του συχνά επαναλάμβαναν στον πατέρα του, που ήταν και ο Δήμαρχος του Όθους, “αυτό το παιδί δεν πρέπει να πάει χαμένο”!. Κι εκείνος όλο τον καμάρωνε και προγραμμάτιζε να τον εστείλει στην Αθήνα και να τον εκάμει τουλάχιστον δάσκαλο!

Όμως οι δυσκολίες της εποχής στάθηκαν αξεπέραστα εμπόδια στην καριέρα του Μανώλη Λαγωνικού, παρακολούθησε και ολοκλήρωσε το ημι-γυμνάσιο που ίδρυσε ο φιλόλογος Αριστοτέλης Σταυράκης, στο Όθος το 1930.

Οι οικονομικές δυσκολίες δεν άφησαν όμως τα περιθώρια για ξενιτέματα και σπουδές, το παιδί έμεινε στο νησί και όπως όλοι οι νέοι της ηλικίας του, έμαθε να δουλεύει και να τρυγά τη μάνα γη.

Ωστόσο ο Μανώλης Λαγωνικός είχε στο αίμα του την ανάγκη για μάθηση και γνώση, έτσι η αναγκαστική θαλασσινή απομόνωση της ακριτικής Καρπάθου δεν στάθηκε εμπόδιο. Αντίθετα, ο Μανώλης γνώρισε, σπούδασε τη ζωή του νησιού και δημιούργησε έναν προσωπικό αυθεντικό εκφραστικό λόγο.

Θα εργαστεί για 35 χρόνια ως γραμματέας της κοινότητας Όθους, ενώ παράλληλα θα αναλάβει την θέση του προέδρου για την ένωση αγροτικού συνεταιρισμού (1970-2001) και μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες, όπως τη δημιουργία παντοπωλείου, πρατηρίου, ακόμη και φαρμακείου, προσφέρει ενεργά στο σύνολο του Όθους και της Καρπάθου.

Μια σπουδαία κίνηση, και με τη συμμετοχή του Μανώλη Λαγωνικού, είναι η δημιουργία του Οθείτικου συλλόγου “Εργασία και Χαρά”, στο οποίο παρέμεινε πρόεδρος από το 1969 έως το 1981. Στα πλαίσια μάλιστα της προεδρίας του ιδρύθηκε και λειτούργησε δανειστική βιβλιοθήκη, που διέθετε 4.500 τόμους βιβλίων!

Όμως είναι δύσκολο να σας περάσω εκείνη την ομορφιά του καλοκαιριού μέσα στο καταχείμωνο!

Ακόμη κι όταν ζήσεις μια εποχή, μόλις περάσεις στην επόμενη, η παλιά γίνεται φθαρμένη στράτσα μνήμη, θέλει μπόλικο ταλέντο για να την περιγράψεις και ίσως τότε να πείσεις, ότι υπάρχει ο λόγος κάποιος να σταθεί, να χασομερήσει και να την ακούσει.

Ο Μανώλης είχε την τύχη να γνωρίσει εκείνα τα σίγουρα πιο φτωχά όμως πολύ λιγότερο μίζερα χρόνια. Και με τους ανθρώπους δεμένους και αυθεντικούς.

Όπως περιγράφει ο ίδιος: “στα περασμένα όταν είχαμε έναν γάμο, μια βάφτιση, τότε οι άνθρωποι έλεγαν στις χαρές σου! Αφού το γλέντι κρατούσε μια ακόμη και δύο βδομάδες, και το σπουδαιότερο με τη συμμετοχή όλων”.

Δέκα χρόνια μετά την απελευθέρωση και την ενσωμάτωση της Καρπάθου στην Ελλάδα και έρχεται μια μοναδική στιγμή.

Ο Μανώλης Λαγωνικός γνωρίζει και παθιάζεται με την κλασσική μουσική. Η ιστορία ξεκινά με ένα μικρό ραδιόφωνο, που εκεί στα ψηλά του Όθους είχε “γαντζωθεί” στο 2ο πρόγραμμα του κρατικού ραδιοφώνου της Κύπρου! Εκείνη η εκπομπή ξεκινούσε καθημερινά στις 10:00 και διαρκούσε 2 ώρες. Ο Λαγωνικός λίγους μήνες μετά από τις ακροάσεις ήταν πια “εθισμένος” στα κλασσικά ακούσματα! Μόλις έφτανε 12:00 και έκλεινε η εκπομπή, “ένιωθε άβολα, στενάχωρα”, έτσι έγραψε γράμμα στην Αθήνα και έγινε μέλος στους “φίλους της κλασσικής μουσικής”.

Από τότε έχει αποκτήσει μια μεγάλη προσωπική δισκοθήκη και γνώση για τους παγκόσμιους μουσουργούς. Λατρεύει τον Μπάχ, τον Βιβάλντι, τον Μότσαρτ και τον Σούμπερτ. Όμως δεν έγινε ένας απόμακρος σνομπ ελιτιστής, αντίθετα εξακολουθεί, με σταθερά βήματα πάνω τους κανόνες της Καρπάθου. Από το μόχθο και τον ιδρώτα του χωραφιού στο αυτοσχέδιο καρπάθικο γλέντι και την διαρκή ψυχοθεραπευτική αποσπερία. Συμμετέχει ενεργά σε όλη τη διαδικασία της ζωής. Και δεν είναι μονάχα η φυσική παρουσία, περνά στον ρόλο του δημιουργού, πιάνει την πένα, αποφασίζει να μιλήσει στις καρδιές μας.

Ο Μανώλης Λαγωνικός συνδυάζει την αγάπη του για την παλιά ζωή της Καρπάθου με το πάθος για τα γράμματα. Γράφει διηγήματα, καθρέφτες με στιγμιότυπα μιας εποχής που μας αποχαιρέτισε.

“Ο χερόμυλος”, “Η ζωή στο χωριό”, “ Τα κυνήγια και τα ψαρέματα”, έρχονται να μας γνωρίσουν με το παρελθόν μας, να γίνει φάροι μέσα στο σκοτεινό και σε αρκετές στιγμές εχθρικό περιβάλλον, που βρεθήκαμε να γερνάμε.

Πάνω στην κουβέντα ο Μανώλης Λαγωνικός χαμογελάει, θυμάται και μας διηγείται την ιστορία του χωριού του:

...οι κάτοικοι του Όθους ζούσαν στον Αφιάρτη, κουράστηκαν από τις αδιάκοπες ληστρικές επιδρομές των πειρατών και άφησαν τα κατελύμματα, προτίμησαν να ανέβουν στα πιο προφυλαγμένα, τα ψηλά. Εκεί η πρώτη εκκλησιά είχε 36 στασίδια, όσα και οι πρώτοι οικιστές! 'Όταν κάποτε μεγάλωσε το χωριό, πήραν την απόφαση να χτίσουν μια καινούρια μεγαλύτερη εκκλησιά. Η ιστορία ξεκινά με την απόφαση να κάμουν το τέμπλο της μαρμάρινο. Έτσι σαν να σήκωσαν στα χέρια τους όλο το βάρος της εποχής τους! Οι μαρμάρινοι όγκοι, που ήρθαν με καΐκια, προσφορά των μεταναστών του Όθους, ξεφορτώθηκαν στο Σικέλαος και από εκεί τους ανέβασαν πάνω σε αυτοσχέδια τελάρα και τους σήκωσαν στα χέρια μέχρι το χωριό! Πάνω στους τόνους των μαρμάρων ήταν ανεβασμένος και ένας μικρόσωμος Οθείτης, που ενώ δεν είχε την ικανότητα να βοηθήσει για να μεταφερθεί ένα τέτοιο βάρος. 'Όμως ήταν καλαμπουρτζής και γνώριζε παλιές ιστορίες, όσο διαρκούσε η μεταφορά εκείνος έπιασε .

Έτσι ήταν εκείνη η εποχή, ο ένας για τον άλλο και όλοι μαζί έβαζαν πλάτη. Από την γλυκιά κούραση που είχαν οι αργαδιές, μέχρι το μοίρασμα της χαρά ή το πιο δύσκολο, εκείνη την ανείπωτη θλίψη της απώλειας. Ήταν η συμμετοχή, το νοιάξιμο, που καθόριζε τις αξίες εκείνης της ζωής.

Με τη κουβέντα ξεχνάς το χρόνο, που πιάνει και πάλι τον ανήφορο, μια κλεφτή ματιά και πάλι στην οθόνη της κλειστής τηλεόρασης, που είναι πίσω από τον βιβλιοφάγο Μανώλη Λαγωνικό σε επαναφέρει στο παρόν.

Προοδευτικός και δημοκράτης ακόμη και σε καιρούς που διάφοροι καλοθελητές έψαχναν ακόμη και τα σκουπίδια για να τον κατατάξουν, ετούτος ο συγγραφέας, ο λόγιος Οθείτης, προσέφερε πολλά στο τόπο, ειδικά σε εποχές που η γνώση και η ιστορία είναι σε έναν παράξενο ατέρμονο μαρασμό.

Υ.Γ. Ο τίτλος του κειμένου είναι δανεισμένος από τον Γιώργο Σακελλάκη, εκείνος μόλις άκουσε το όνομα του τον χαρακτήρισε "βιβλιοθηκάριο" της Καρπάθου!

 

 

Φωτογραφικό υλικό

Προτάσεις Verena

Αγαπητοί φίλοι, Ο κ. Χατζημάρκος με την παρακάτω επονομασθείσα «διακήρυξη» του μας προκαλεί...
Μπορεί να κάνει σήμερα τον ανήξερο ο δήμαρχος Ρόδου Αλέξης Κολιάδης όμως στην συνεδρίαση του...
Χθες ομόφωνα το περιφερειακό συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου αποφάσισε και ζητά την μείωση των ελαφιών στη...
Αρχισαν τα...γαλλικά στο νέο δημοτικό συμβούλιο Ρόδου πολύ νωρίτερα απ ότι αναμενόταν!....Σε μια...