Η κολοκυθιά με τον αριθμό των δήμων και η μπάλα στην εξέδρα! Γράφει ο Γιώργος Υψηλάντης

Ξαναζεσταίνεται τον τελευταίο καιρό η κουβέντα για τον αριθμό των δήμων στο νησί. Προσωπικά πιστεύω πως είναι μια συζήτηση που στέλλει τη μπάλλα στην εξέδρα. Στη χώρα μας συζητάμε πολύ περί διαγραμμάτων και χάνουμε συνήθως την ουσία των πραγμάτων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ουσία βρίσκεται στην απάντηση ενός απλού ερωτήματος. Τι πραγματικά θέλει ο δημότης, από το Δήμο;
Εύκολα θα συμφωνήσουμε όλοι, ότι αυτό που πραγματικά θέλουμε από το δήμο μας, είναι:
•    σε ένα πρώτο επίπεδο να μας παρέχει γρήγορες, αποτελεσματικές, ποιοτικές και παράλληλα φτηνές υπηρεσίες.
•    σ’ ένα δεύτερο επίπεδο να αναπτύσσει και να στηρίζει δράσεις και δομές σχετικές με την πρόνοια, την παιδεία, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, τον εθελοντισμό, κλπ.
•    τέλος σ’ ένα τρίτο επίπεδο, να δημιουργεί τις προυποθέσεις και το κλίμα, για την ανάπτυξη του τόπου.
Γιατί λοιπόν αυτά που θελουμε, δεν τα έχουμε σήμερα τουλάχιστον στον βαθμό που θα επιθυμούσαμε; Γιατί εξακολουθούν να είναι ζητούμενα; Φταίει άραγε το ότι ο Δήμος είναι ένας κι όχι τρείς ή δεκατρεις; Δηλαδή όταν είχαμε δέκα δήμους, ήταν πολύ καλύτερα τα πράγματα;  
Οι δήμοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των δημοτών τους, για έναν απλό λόγο. Εδώ και χρόνια και ιδιαίτερα μετά τον Καλλικράτη, έπαψαν να λειτουργούν ως ζωντανή, δημιουργική και μαχόμενη Αυτοδιοίκηση και έχουν μετατραπεί σε άνευρη, γεωγραφικά αποκεντρωμένη Διοίκηση. Έχουν μετατραπεί ουσιαστικά σε δημόσιες υπηρεσίες ελεγχόμενες και για να είμαστε ακριβέστεροι διοικούμενες σχεδόν αποκλειστικά από τους μηχανισμούς της κεντρικής κυβέρνησης. Κι αυτό έγινε με την επιβολή ενός αναχρονιστικού, πρόχειρου, γραφειοκρατικού και κρατικίστικου θεσμικού πλαισίου που στραγγαλίζει τους δήμους. Κυρίαρχα στοιχεία του πλαισίου αυτού, ο Ν. 3852/10 (Καλλικράτης) και οι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου της μετά απ’ αυτόν περιόδου, που σωρηδόν κρίνονται πλέον αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο Επικρατείας.
Ας πούμε λοιπόν τα πράγματα πιο απλά, όπως τα βιώνουμε καθημερινά και αυτοί που έχουμε άμεση εμπλοκή με το δημοτικό έργο (αιρετοί και εργαζόμενοι) αλλά και οι δημότες που ταλαιπωρούμαστε ποικιλοτρόπως:
•    τι αυτοδιοίκηση είναι αυτή που για να αγοράσεις ένα τσουβάλι τσιμέντο, λίγη πίσσα για τις λακκούβες, ένα στυλό, μια λάμπα, ή δυο κυβόλιθους, θα πρέπει να ακολουθήσεις απίστευτα χρονοβόρες και γραφειοκρατικές διαδικασίες με σωρεία εγκρίσεων, αναρτήσεων, δημοσιεύσεων κλπ, κι όλα αυτά εν ονόματι διασφάλισης δήθεν  της  διαφάνειας;
•    τι αυτοδιοίκηση είναι αυτή που φορτωμένη από το κράτος με αρμοδιότητες αλλά ξαλαφρωμένη από πόρους, είναι καταχρεωμένη και η αγορά την αντιμετωπίζει ως αναξιόπιστο πελάτη, τον οποίο πολλές φορές δεν θέλει – και δικαίως - να εξυπηρετήσει;  
•    τι αυτοδιοίκηση είναι αυτή, στην οποία έχει ευνουχιστεί η πρωτοβουλία και ο ενθουσιασμός τόσο των αιρετών όσο και των υπαλλήλων, που φοβούνται να βάλουν την υπογραφή τους ακόμα και σε απλά διεκπεραιωτικά έγγραφα, υπό την απειλή απίστευτων καταλογισμών ακόμα και για απλές διαδικαστικές παραλείψεις;
Έτσι απλά και ξάστερα πρέπει να ειπωθούν τα θέματα από όλους, σε κάθε κυβερνητικό κλιμάκιο αλλά και σε κάθε φόρουμ για την πορεία και το αύριο των δήμων. Το μείζον και το επείγον, είναι η άμεση αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ΟΤΑ. Έχουμε ανάγκη από αυτοδιοίκηση και όχι από απλή δημόσια διοίκηση. Αν αυτό δεν αλλάξει, δεν έχει καμμιά σημασία αν θα κάνουν ένα, δύο ή δεκαδύο δήμους, δεν έχει σημασία αν θα αλλάξουν τους εκλογικούς νόμους, δεν υπάρχει καν λόγος να κάνουν εκλογές. Μπορούν απλά να διορίσουν υπαλλήλους του υπουργείου τους ως επικεφαλής των δήμων και να τελειώνουμε!
Συνεπώς η κουβέντα για τον αριθμό των δήμων είναι τουλάχιστον άκαιρη και στέλλει πράγματι την μπάλα στην εξέδρα, αποπροσανατολίζοντας από το πραγματικό πρόβλημα της Αυτοδιοίκησης. Αν αυτό λυθεί, τότε ναι μπορούμε να συζητήσουμε και για τον αριθμό των δήμων, που αποτελεί κυρίως θέμα τεχνικού χαρακτήρα και είναι συνάρτηση πολλών παραμέτρων, όπως οι οικονομίες κλίμακας, το κόστος μετακινήσεων και μεταφορών, η διασπορά ή η συγκέντρωση προσωπικού, κλπ., που πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά και σε βάθος.
Με βάση τη μελέτη αυτών των στοιχείων, μπορεί ν’ ακολουθήσει ένας οργανωμένος δημόσιος διάλογος που θα διαμορφώσει συγκεκριμένες προτάσεις, οι οποίες θα τεθούν στην κρίση των άμεσα ενδιαφερομένων, δηλαδή των δημοτών. Προσωπικά πρώτος έθεσα πριν μερικές εβδομάδες το θέμα του τοπικού δημοψηφίσματος και εξακολουθώ να πιστεύω πως μόνο έτσι νομιμοποιούνται αποφάσεις σαν κι αυτή. Ωστόσο τέτοιες διαδικασίες δεν γίνονται στο πόδι και είναι προφανές πως δεν είναι εφικτό να βρουν εφαρμογή στην επόμενη δημοτική περίοδο.
Οι όποιοι επισπεύδοντες λοιπόν, δεν ασχολούνται και πιθανότατα δεν θα ασχοληθούν με τους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν παραπάνω, δηλαδή με την ουσία της αυτοδιοίκησης και των ζητούμενων της κοινωνίας. Πρέπει μάλλον να καταταγούν στην κατηγορία εκείνων που δια του πολλαπλασιασμού των κάδρων, ελπίζουν ότι θα προκύψει χώρος για να δουν τον εαυτό τους σε κάποιο απ’ αυτά. Αυτό όμως είναι δικό τους πρόβλημα και δεν μπορεί να γίνει πρόβλημα του Ροδιακού λαού. Ο οποίος δεν έχει και λίγα να αντιμετωπίσει!