Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία ή Σχολεία Αριστείας;- Του Γιώργου Κρητικού

Διαβάζοντας τα επίκαιρα δημοσιεύματα για τα ΠρότυπαΠειραματικά Σχολεία (ΠΠΣ), τα σχόλια των αναγνωστών και, κυρίως, τις σχετικές ανακοινώσεις των κομμάτων, διαπιστώνει κανείς ότι οι λέξεις «Πρότυπο» και «Πειραματικό» δεν έχουν το ίδιο περιεχόμενο για όλους. Παρατηρείται μία ποικιλία ερμηνειών για τον ρόλο και τον σκοπό των ΠΠΣ. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, θα νόμιζε κανείς ότι γίνεται λόγος για Σχολεία Αριστείας (ΣΑ), τα οποία στην Ελλάδα δεν υφίστανταιθεσμικά. Ουσιαστικά δηλαδή, εμφανίζεται μία φαινομενική διάσταση απόψεων, στην οποία οι διαφωνούντες αναφέρονται σε διαφορετικό πλαίσιο συζήτησης. Μία μερίδα μιλάει για τα ΠΠΣ και μία άλλα μερίδα απαντά-διαφωνεί για τα ΣΑ. Σκεφτείτε να λέω ότι το άσπρο είναι ανοικτόχρωμο και να διαφωνεί κάποιος, απαντώντας ότι το μαύρο είναι σκουρόχρωμο! Αντίστοιχα, το Υπουργείο Παιδείας μιλάει για κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων στα ΠΠΣ, ενώ κάποιοι απαντούν ότι δεν πρέπει να καταργηθούν τα ΠΠΣ! Δυστυχώς, για άλλη μια φορά βλέπουμε τον λαϊκισμό πολιτικών δυνάμεων. Διότι, μόνο λαϊκισμός μπορεί να χαρακτηριστεί ο αποπροσανατολισμός που επιδιώκουν κάποιοι μεταλλάσσοντας το πλαίσιο συζήτησης από τον τρόπο λειτουργίας των ΠΠΣ στην ύπαρξη του θεσμού.

Για να αποφύγουμε μία ακόμη ψευδή διχοτομία απόψεων, πρέπει να οριοθετήσουμε το πλαίσιο συζήτησης-διαφωνίας. Ας αρχίσουμε παραθέτοντας μία σύντομηερμηνεία των παρερμηνευμένων λέξεων:
- Σχολείο ΠΡΟΤΥΠΟ: Είναιαυτό το οποίο αποτελεί ΥΠΟΔΕΙΓΜΑκαι επιδιωκόμενο ΜΟΝΤΕΛΟγια όλα τα υπόλοιπα σχολεία.
- Σχολείο ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ: Είναι αυτό στο οποίο ΔΟΚΙΜΑΖΟΝΤΑΙ μέθοδοι διδασκαλίας, αναλυτικά προγράμματα και δράσεις, προκειμένου να μελετηθεί η αποτελεσματικότητά τους και, αφού αξιολογηθούν θετικά, να εφαρμοστούν σε όλα τα υπόλοιπα σχολεία.
- Σχολείο ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ: Είναιεκείνο στο οποίο φοιτούνμαθητές μόνο με ΥΨΗΛΕΣΕΠΙΔΟΣΕΙΣ.

Εδώ είναι που εμφανίζεται το οξύμωρο σχήμα: Ενώ τα ΠΠΣ υπάρχουν θεσμικά, στην πράξη έχουν υποκατασταθεί από ΣΑ, αφού στα ΠΠΣ φοιτούν μόνο μαθητές υψηλών επιδόσεων μετά από εισαγωγικές εξετάσεις. Προκύπτει, λοιπόν, το εύλογο ερώτημα: «Το επιτυχημένο μοντέλο λειτουργίας των ΠΠΣ με τους άριστους μαθητές θα μπορέσει εφαρμοστεί με επιτυχία στα υπόλοιπα σχολεία, όπου οι άριστοι μαθητές αντιστοιχούν συνήθως σε ένα μικρό ποσοστό;» Το ερώτημα φυσικά είναι ρητορικό. Δεν μπορεί κανείς καταρτισμένος στοιχειωδώς σε θέματα εκπαιδευτικού σχεδιασμού να υποστηρίξει ότι μία τέτοια μετάβαση θα ήταν αποτελεσματική. Μάλλον καταστροφική θα την χαρακτήριζα.

Καλώς ή κακώς σήμερα έχουμε ΣΑ τα οποία έχουμε βαφτίσει ΠΠΣ και, παράλληλα, δεν έχουμε επί της ουσίας ΠΠΣ. Αυτή η διαπίστωση ανοίγει τουλάχιστον δύο διαφορετικά πλαίσια συζήτησης. Το πρώτο αφορά στο ερώτημα αν πρέπει να υπάρχουν τα ΣΑ, ενώ το δεύτερο αφορά στην έλλειψη πραγματικών ΠΠΣ. Για το πρώτο, υπάρχουν αξιόλογα επιχειρήματα τόσο υπέρ όσο και κατά της ύπαρξης ΣΑ, τα οποία ίσως θα πρέπει, κάποια στιγμή στο μέλλον, να συζητηθούν.

Ωστόσο, το μείζον ζήτημα που προέχει αυτή τη στιγμή είναι τα ΠΠΣ, για την ύπαρξη των οποίων δε διαφωνείκανείς. Η όποια διαφωνία αφορά στη σύσταση των μαθητών που αλλοιώνει τον χαρακτήρα των ΠΠΣ. Ένας από τους στόχους των ΠΠΣ είναι όλοι οι μαθητές, σε όλα τα σχολεία, να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, τα ΠΠΣ θα πρέπει να αποτελούνται από τυχαίο δείγμα μαθητών που να αντιπροσωπεύει τη σύσταση των μαθητών στην πλειοψηφία των σχολείων της επικράτειας. Μόνο τότε ένα επιτυχημένο μοντέλο λειτουργίας ΠΠΣ μπορεί να εφαρμοστεί και στα υπόλοιπα σχολεία με σημαντική πιθανότητα να επιφέρει αντίστοιχη βελτίωση των επιδόσεων όλων των μαθητών.

Ακόμα και στα ιδιωτικά σχολεία η σύσταση των μαθητών είναι ανομοιογενής και δε διαφέρει πολύ από αυτή των δημόσιων σχολείων. Η επισήμανση αυτή σχετίζεται με τη λαϊκίστικη τοποθέτηση ορισμένων πολιτικών, που εμφανίζουν τα ΠΠΣ ως εναλλακτική λύση για τις φτωχές οικογένειες, οι οποίες δεν μπορούν να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία. Ποιος λέει ότι τα ιδιωτικά είναι ΣΑ; Τα αποτελέσματα των διαφόρων μαθητικών διαγωνισμών δείχνουν ότι τα ιδιωτικά δεν διαφέρουν από τα δημόσια, τουλάχιστον ως προς τις επιδόσεις των μαθητών. Είμαι από αυτούς που σέβονται και εκτιμούν τόσο την ύπαρξη όσο και τη λειτουργία των ιδιωτικών σχολείων. Μάλιστα, διαφωνώ με τη διαφοροποίησή τους από τα δημόσια. Ένα σχολείο μπορεί να είναι αποτελεσματικό ή όχι, ανεξάρτητα από το αν είναι ιδιωτικό ή δημόσιο.

Συμπερασματικά, το Υπουργείο Παιδείαςεπιδιώκει τη δημιουργία Πειραματικών Σχολείων, από τα οποία θα προκύψουν τα Πρότυπα Σχολεία, ενώ κάποιοι διαφωνούν με την κατάργηση των ΣΑ (που σήμερα λέγονται ΠΠΣ).Σήμερα, χρειαζόμαστε Πειραματικά Σχολεία, ενδεικτικά των μέσων σχολείων της χώρας, στα οποία θα πειραματιστούμε εφαρμόζοντας καινοτόμες πρακτικές διδασκαλίας και μάθησης. Όταν αυτά τα σχολεία αξιολογηθούν θετικά εκ του αποτελέσματος, τότε θα έχουμε και Πρότυπα Σχολεία, με βάση τα οποία θα γίνουν οι αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις σε όλα σχολεία της χώρας. Για τα ΣΑ θα πρέπει να ανοίξουμε μία άλλη συζήτηση…


ΓιώργοςΚρητικός
Δρ. Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού
Φυσικός (MSc, MEd, PhD) - Εκπαιδευτικός