Είναι κι αυτός ο θόρυβος από τα ρέλια, τα διαολεμένα δε σταματούν να χτυπούν, να δέρνουν το κατάστρωμα, μα δεν αφήνουν άνθρωπο να αγιάσει αγκαλιά με τους φόβους του πάνω στο μαξιλάρι.
Ο Καρπάθιος καπετάνιος είχε τόσο παραπανίσιο χιούμορ, εξυπνάδα και κατανόηση στην ανθρώπινη αδυναμία, που γελούσαν ακόμα και τα μουστάκια του, κάθε που ένας από τους ναυτικούς κοίταζε θαμπωμένος το ατέλειωτο μαύρο της νύχτας, και παραμιλούσε για τα ξωτικά και τα φαντάσματα, που τριγυρνούν στον κάβο Φενιστέρι της Ισπανίας.
Πρώτα τους άφηνε να λένε ιστορίες, παραμύθια για κείνους τους τρανούς νεκρούς, που ζωντανεύουν ή εκείνους τους ζωντανούς, που ζουν σαν άθαφτοι πεθαμένοι.
Βλέπεις εδώ ήταν το τελευταίο άκρο του πλανήτη, γιατί όπως λέει και το όνομα ετούτου του κάβου, Φινιστέρι, στα Λατινικά σημαίνει Fins terrae, δηλαδή τέλος της γης! Και πρίν τους πνίξει η μαυρίλα και τα λευκά φίδια, που έβγαζε στον αφρό το άγριο πέλαγος, ζητούσε από το πλήρωμα να θυμηθεί κανένα γουστόζικο τραγουδάκι. Αυτό έφτανε, όλοι μαζί ευθυμούσαν πάνω σε γνώριμους σκοπούς, έτσι ξεχνούσαν τα τέρατα της μοναξιάς, που κουνούσαν την ουρά τους κάπου μέσα στο πυκνό σκοτάδι.
Ο καπετάνιος της ιστορίας μας θα μπορούσε να είναι ο ήρωας ενός ποιήματος του Καβάφη και μάλλον της "Ιθάκης"!
Πρόκειται για τον Παναγιώτη Κουμπή, που γεννήθηκε στο Απέρι της Καρπάθου το 1869 και αφού γύρισε σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο επέλεξε να επιστρέψει στα πατρογονικά του, να στηρίξει τους συμπολίτες του, αναλαμβάνοντας διάφορες καίριες διοικητικές θέσεις, κυρίως όμως να εφαρμόσει στη πράξη καινοτόμες επιστημονικές πρακτικές, αφού η μεγάλη του αγάπη στα γράμματα και ιδιαίτερα στην αστρονομία και τα μαθηματικά, έφερναν ζωντανά αποτελέσματα στη καθημερινότητα της Καρπάθου.
Πρωτογιός του Μεγαρίτη καπετάνιου Μελέτιου Κουμπή, που βρέθηκε στη Κάρπαθο και ερωτεύτηκε την Φωτεινή Φωκά,
έμαθε τα πρώτα γράμματα στο σχολείο του Απερίου, με δάσκαλο τον παππού του Φωκά. Στην συνέχεια το παιδί βρέθηκε στη Σύρο, στο Ελληνικό γυμνάσιο της Ερμουπόλεως. Το σχολείο που σχεδιάστηκε από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Γιόχαν Έρλαχερ και δημιουργήθηκε μόνο με εισφορές των εποίκων του νησιού, εγκαινιάστηκε στις 13 Νοεμβρίου 1834. Πρώτος γυμνασιάρχης (1833 - 1836) ήταν ο λόγιος, "δάσκαλος του γένους", Νεόφυτος Βάμβας.
Το «Ελληνικόν Γυμνάσιον Ερμουπόλεως» ήταν ένα σύμβολο πατριωτισμού και υψηλής αντίληψης «περί παιδείας». Κυρίως γιατί χτίστηκε και λειτούργησε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την χώρα μας, την επόμενη ενός σκληρού και αιματηρού αγώνα, με προσπάθειες και με θυσίες των ανθρώπων που είχαν οικονομική δυνατότητα και έβλεπαν μπροστά, δεν είχαν στόχο να κλείσουν τη γνώση και να την μεταδώσουν μόνο στα δικά τους παιδιά, αντίθετα το σχολείο ήταν ένας φωτεινός φάρος για όλα τα Ελληνόπουλα.
Στο Γυμνάσιο Ερμοπόλεως πέρασαν πολλοί μαθητές που έμειναν στην ιστορία της χώρας για τη δράση και τα έργα τους.
Όπως οι:
Ανδρέας και ο Γιώργος Συγγρός (1839-1845-46), Ελευθέριος Βενιζέλος (αποφοίτησε το 1880), Κωνσταντίνος Βολανάκης: Ζωγράφος από την Κρήτη (αποφοίτησε το 1884), Γιαννούλης Χαλεπάς: Ένας από τους σπουδαιότερους νεοέλληνες γλύπτες, ο ποιητής και πολιτικός Αριστομένης Προβελέγγιος, ο Δημήτριος Βικέλας, Κλών Στέφανος, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Κυπαρίσσος Στέφανος, Δημήτριος Βοκοτόπουλος.
Ανάμεσα τους και ο Απερίτης Παναγιώτης Κουμπής, άριστος μαθητής και θαυμάσιος καλιγράφος, ολοκληρώνει στα 1887 το γυμνάσιο και στα βήματα του πατέρα του, ακολουθεί τον ναυτικό κλάδο στο Βασιλικό ναυτικό. Και για τον Παναγιώτη η θάλασσα μουρμουρά όλες της αλήθειες της, και εκείνος καταλαβαίνει τη γλώσσα της!
Τρία χρόνια αργότερα και ενώ παράλληλα έχει υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, την 1 Ιουλίου 1891, επιβιβασμένος στο θωρακοδρόμων καταδρομικό "Βασίλισσα Όλγα", παρέλαβε το πρώτο ναυτικό πτυχίο. Συνεχίζει να ταξιδεύει και το επίσημο δίπλωμα του πλοιάρχου φτάνει στα χέρια του στις 28 Ιανουρίου 1893, με αριθμό αποφάσεως 1829.
Είκοσι χρόνια ο Παναγιώτης Κουμπής δένεται με την αλμύρα και τα σίδερα. Ταξιδεύει, κυριολεκτικά οργώνει το κόσμο, όμως με κάθε ευκαιρία, όταν το πλοίο του ταξιδεύει για τη μπαρμπαριά και περνά τριγύρω από το καρπάθιο, αλλάζει ρότα, στρίβει, μπαίνει στην είσοδο των Πηγαδίων. Μόνο για να δει τη Κάρπαθο, και αν ο καιρός του το επιτρέπει, να χαιρετίσει τους γονείς, τους συγγενείς και δυο-τρεις φίλους.
Ταξιδεύει αδιάκοπα από το 1895 μέχρι το 1913, συναντάμε τον Παναγιώτη Κουμπή κυβερνήτη, στα πιο κάτω ατμόπλοια:
1895 Rhodes (Joley)
1896 Nikolaos (Hatzidaout)
1899 Eleni (Pantaleon)
1901 Elli (Hatzidaout)
1901 Ourana (Pantaleon)
1902 Sofia (Hatzidaout)
1907 Maria (Hatzidaout)
1907 Olympia (Hatzidaout)
1908 Rhoden (Othoman)
Επιστρέφει στο νησί και επιλέγει τα Πηγάδια για μόνιμη κατοικία, στη σημερινή πιάτσα ακριβώς απέναντι από το σιντριβάνι, με θέα τον πανέμορφο κόλπο, ο Κουμπής περνά τα μοναχικά βράδια του. Ο Παναγιώτης Κουμπής δεν παντρεύτηκε ποτέ, κρίμα όμως δεν θα μάθουμε ποτέ τους λόγους που οδήγησαν στην απόφαση της μοναξιάς του. Όμως αυτός, ο κοσμογυρισμένος Καρπάθιος ήταν ενεργός πολίτης του νησιού και στηλοβάτης της οικογένειας του.
Για πολλά χρόνια διετέλεσε Δήμαρχος Πηγαδίων, λιμενάρχης, αλλά και διευθυντής του Δασονομείου της Καρπάθου. Ξεχώρισε για την ακεραιότητα και την άμεση ανταπόκριση στα διαρκεί προβλήματα της καθημερινότητας.
Έφυγε πολύ πρόωρα, το 1928, αιτία ένα αναπάντεχο πρόβλημα στην καρδιά, μόλις είχε περάσει τα 60 χρόνια του. Στον επικήδειο, που εκφώνησε ο δάσκαλος Σακελλαρίδης, κατέγραψε τη δράση του εκλιπόντα και τον χαρακτήρισε "Νέστορα" της Καρπάθου. Δεν έχει καθόλου άδικο! Πρόκειται για τον σοφό άντρα, που επέστρεψε στα πατρογονικά του, έπειτα από πολλά ταξίδια, και πρόσφερε από το βάθος του μυαλού και της ψυχής του όλες τις γνώσεις και τις εμπειρίες του. Εκείνος, ο Παναγιώτης Κουμπής, κατασκεύασε τις μεριδιάνες, τα πρώτα ηλιακά ρολόγια της Καρπάθου, στις αυλές των εκκλησιών, αφού πίστευε πως η γνώση ήταν και είναι υποχρεώση να δοθεί, ένα κτήμα που ανήκει σε όλους.
Ένα από τα ηλιακά ρολόγια που κατασκεύασε έχει διασωθεί, βρίσκεται στο προαύλιο της εκκλησίας στην Βωλάδα. Αλλά και τη διανομή της πηγής νερού του Απερίου, εκείνος ήταν που φρόντισε να γίνει με γνώμονα την ισονομία και τη τιμιότητα.
Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό είναι η εξέλιξη της σπουδαίας καριέρας του. Αυτός, ο θρυλικός πλοίαρχος της Καρπάθου, ξεχώρισε για το επίπεδο της ναυτοσύνης του, μάλιστα τιμήθηκε για τις πράξεις του με το σπουδαίο παράσημο "Μετζιτιέ" από το Οθωμανικό κράτος, όταν κατάφερε να ξεσκαρώσει το Ρουμανικών συμφερόντων πλοίο "Κάρολος", από αβαθή νερά της Τενέδου.
Ο Π. Κουμπής στην εικοσάχρονη θαλασσινή πορεία του δεν παρουσιάζει αποτυχημένες επιλογές ή στραβές ατυχίες. Αντίθετα ορισμένα από τα βαπόρια, που παρέδωσε σε άλλα χέρια, είχαν απρόσμενα τραγική ρότα.
Όπως το "Ελένη", που έπεσε σε νάρκη κοντά στη Τένεδο το 1918, παρασύροντας στο θάνατο 67 επιβάτες. Αλλά και το "Ολυμπία", που μετονομάστηκε σε "Τέξας", έπεσε σε νάρκη και βυθίστηκε τον Μάϊο του 1912. Το δύσμοιρο βαπόρι χτυπήθηκε και μαζί του χάθηκαν 69 επιβάτες και το πλήρωμα. Και τα δύο πλοία ήταν καταχωρημένα στην εταιρία του Ελληνο-σύριου τραπεζίτη Χατζη-Νταούντ Φαρκούχ, που ακόμη και σήμερα αναζητούνται οι συγγενείς του για να διεκδικήσουν κληρονομιές!
Άγνωστη στον πολύ κόσμο παραμένει η αγωνία της μάθησης, που διακατείχε τον καρπάθιο καπετάνιο μέχρι το τέλος του.
Στην αρχή με λύχνο και λίγο αργότερα με έναν φακό, έναν από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, που ο ίδιος έφερε στη Κάρπαθο.
Ο Κουμπής αποσυρόταν στο κτήμα του, στο Απέρι, μελετούσε αστρονομικά φαινόμενα, διάβαζε τον χάρτη του ουρανού και φιλοσοφούσε. Άριστος μαθηματικός, κατέγραφε τις παρατηρήσεις του και προχωρούσε ακόμη σε σημαντικές διαπιστώσεις για το νησί!
Ίσως όλα αυτά να μην φαίνονται αληθινά, όμως η απόγονος του, Φωτεινή Γεργατσούλη, παθιασμένη και η ίδια με τις παλαιές ιστορίες, κράτησε σαν φυλαχτό κάθε μικρή λεπτομέρεια από τα γραφόμενα και τα αρχεία του Παναγιώτη Κουμπή, έτσι σήμερα όλα τα παραπάνω έχουν τις καθαρογραμμένες αποδείξεις τους!
Δίδαξε στη σχολή ναυτικών δοκίμων, όμως το σπουδαιότερο έργο του ήταν η ναυτική σχολή, που ο ίδιος ίδρυσε στα Πηγάδια Καρπάθου το 1920, και από αυτήν βγήκαν αληθινοί καπεταναίοι.
Ήταν φθινόπωρο του 1928 όταν ο απρόσμενος θάνατος του Παναγιώτη Κουμπή, άφηνε ένα τρομερό πλήγμα στη Καρπαθιακή κοινωνία, οι καπεταναίοι μαθητές του, οι Μηνάς και Ιωάννης Λάμπρου, ο Μανώλης Λάμπρος, ο Μιχάλης Παναγιώτου και ο Γρίβας διάλεξαν να σηκώσουν στα χέρια τους τη σωρό του, και να τη μεταφέρουν με ευλάβεια, από τα Πηγάδια στο Απέρι. Μια τελευταία ένδειξη σεβασμού, στο Καρπάθιο δάσκαλο της ναυτοσύνης.
Ο Καρπάθιος καπετάνιος με το πηγαίο χιούμορ και το χάρισμα της εσυναίσθηση, ήξερε να κουμαντάρει τόσο την πλανεύτρα θάλασσα, όσο και τα ανθρώπινα τερτίπια στη στεριά.
Πάνε 86 χρόνια από το θάνατο του, ακόμη όμως παραμένει άσβηστος φάρος, υπόδειγμα ήθους και λεβεντιάς, στην εποχή που πνίγεται σε θάλασσες βίας και βιασύνης.
Αφήγηση
Φωτεινή Γεργατσούλη
Εφημερίδες
Αυγή της Δωδεκανήσου
Καρπαθιακή
Ιστοσελίδες
http://www.koinignomi.gr/news/politismos/2013/09/25/epifaneis-ellines-poy-apofoitisan-apo-gymnasio-syroy.html
http://hadjidaoud.blogspot.gr/2008/10/blog-post_17.html
http://www.nautilia.gr/forum/archive/index.php?f-245.html
Ο πρωτοκαπετάνιος (και αστρονόμος) της Καρπάθου - Του Μανώλη Δημελλά
Φωτογραφικό υλικό
