Ο καρπάθιος Άη-Γιώργης - Του Μανώλη Δημελλά

Ο ξεσηκωμός της 5ης Οκτώβρη 1944, αποτελεί αναμφίβολα το πρώτο ενωτικό σύμβολο  όλων των καρπάθιων, αντίστοιχης ιστορικής σημασίας, ειδικά για τους απόδημους καρπάθιους της Αττικής, αποτελεί και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Διόνυσο.

Ένας μικρός ναός που χτίστηκε στις αρχές τους 20ου αιώνα με τα χέρια των χιλιάδων μαστόρων του πεντελικού μαρμάρου.

Ο Σύλλογος Απανταχού Καρπαθίων, συνεχίζοντας με σταθερότητα μια παράδοση 90 ετών, γιόρτασε και φέτος τον Άγιο Γεώργιο στην καρπάθικη εκκλησία του Διονύσου.

Το πρωί της Κυριακής 26 Απριλίου 2015, πραγματοποιήθηκε η τελετή της Αρτοκλασίας από τον πατέρα Ευθύμιο και τον πατέρα Παναγιώτη, μέσα στον ναό. Στη συνέχεια οι καρπάθιοι προσκυνητές έκαναν μια μικρή στάση, για έναν ελληνικό καφέ, στο φιλόξενο αρχονταρίκι του ναού.

Ενώ το μεσημέρι ο Σύλλογος Απανταχού Καρπαθίων οργάνωσε γεύμα σε ταβέρνα της περιοχής και ακολούθησε ένα ζεστό καρπάθικο γλέντι γεμάτο συναίσθημα.

Σε έναν σύντομο χαιρετισμό ο εκπρόσωπος της σημερινής εκκλησιαστικής επιτροπής κ. Ιωάννης Γεωργίου τόνισε την ανάγκη να μνημονεύουμε τους άξιους καρπάθιους κατασκευαστές του ναού, χαρακτηριστικά επανέλαβε:

"Πρέπει να τιμούμε όλους αυτούς τους ανθρώπους που μέσα από δυσκολίες έχτισαν αυτόν το ναό .Και να επαναλάβουμε την εκδήλωση, όχι μόνο μια φορά τον χρόνο".

Ενώ ο πρόεδρος του ΣΑΚ κ. Ιωάννης Καραϊτιανός δεν έκρυψε την συγκίνηση του, αφού ο εορτασμός του Αγίου Γεωργίου συμπίπτει με τα 120 χρόνια από την ίδρυση του Συλλόγου Απανταχού Καρπαθίων, αλλά και ο ναός συμπληρώνει περισσότερα από 100 χρόνια ζωής.

Έχουμε ακόμη μια επέτειο, φέτος συμπληρώνονται 90 χρόνια από την καθιέρωση του ενοριακού ναού Αγίου Γεωργίου ως επίσημης ετήσιας γιορτής του Συλλόγου Απανταχού Καρπαθίων.

Ο πρόεδρος του ΣΑΚ Γιάννης Καραϊτιανός, έκλεισε τον χαιρετισμό του με ένα ανοιχτό κάλεσμα-πρόσκληση προς όλους τους καρπάθιους:

"Φέτος έχουμε παρόντες όλους τους προέδρους τον τοπικών συλλόγων, είναι σπουδαίο που καταφέρνουμε να γιορτάζουμε όλοι μαζί ετούτη τη σπουδαία επέτειο.

Πιο συχνά λοιπόν πρέπει να βρισκόμαστε εδώ, είναι αναγκαίο να βρίσκουμε τέτοιες ευκαιρίες, κάτι που έκανε πρόσφατα ο σύλλογος των Βωλαδιωτών, και να θυμίζουμε, μέσα στις δύσκολες εποχές μας, ότι υπάρχουν πράγματα που εμάς τους καρπάθιους μας ενώνουν".  

Ένα σύντομο ιστορικό

"Η επιθεώρηση των μεταλείων του κράτους για το 1909 δείχνει ότι λειτουργούσαν 44 μεταλλεία, μεταλουργεία και λατομεία σε όλη την Ελλάδα. Απασχολούνται συνολικά 11.274 εργάτες,

από αυτούς σε υπόγειες στοές ήταν 5.040 και στην ύπαιθρο 5.301 και από αυτούς αναγράφονται και 309 γυναίκες.

Δεν υπάρχει καμμία υγιεινή και οι εργάτες κινδυνεύουν ανα πάσα στιγμή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αγγλική εταιρία του Διονύσου, που παρότι παρακρατεί 2% επί του ημερομησθίου ως ασφάλιστρα περιθάλψως, δεν έχει νοσοκομείο ούτε παρέχει φάρμακα! Επίσης δεν υπάρχει μηχανικός για την επίβλεψη και τη λειτουργία των μηχανημάτων και δεν είχε, μέχρι τότε, γίνει καμμιά επιθεώρηση.

Μια στατιστική θυμάτων, μόνο για το 1909, αναφέρει:

Νεκροί 14, τραυματίες 174. Αναλογία δυστυχημάτων ανά 1000 εργάτες ημερησίως: Θάνατος: 1,490 και τραυματισμός: 3,764!

Με δεκάωρη συνήθως απασχόληση και ημερομίσθιο από 1 έως 3,60 για τους μιναδόρους. Πληρωμή από 40 μέρες έως 2 μήνες, μη προκαταβαλλόμενου ελαχίστου ποσού.

Τα γύρω παντοπολεία πουλούσαν επί πιστώση και με προσαύξηση που έφτανε το 50%!

Οι εργολάβοι παρακρατούσαν αυθαιρέτως της όποιες ζημιές.

Η Αγγλική εταιρία εισέπρατε από το παντοπωλείο 8% επί της καταναλώσεως των εργατών".

Τακτικό θέμα στις εφημερίδες της εποχής ένας δύστυχος εργάτης καταπλακωμένος από πέτρες, νεκρός ή τραυματίας, από τα λατομεία της Πεντέλης ή του Πειραιά.

Τα καρπαθιακά σωματεία της εποχής

Πρώτο σωματείο η "Εργάνη Αθηνά" που ιδρύθηκε το 1895 και ακολούθησε το εργατικό σωματείο "Μενεταρκασίων" Λατόμων Πεντέλης (1906), "η Πρόοδος" πρώτος πρόεδρος αναφέρεται ο Αντώνιος Κ. Σκορδαράς.

Στις 29 Ιουλίου 1909, πραγματοποιείτε συνέλευση με παρουσία "άνω των 80 ατόμων", που καταλήγει σε κοινή ενώση καρπαθίων. Πρώτος πρόεδρος της ενώσεως τον Γεώργιος Ανδρ. Γιαβάσης, αντιπρόεδρος ο Εμμ. Ι Χατζημανώλης, ταμίας ο Ηλίας Κομιτόπουλος, γραμματέας ο δικηγόρος Ιωάννης Μ. Γιαννάκης.

Ο νέος πρόεδρος ήταν τότε 36 ετών, είχε ήδη ολοκληρώσει σπουδές στη φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπ. Αθηνών, ενώ με υποτροφία του κράτους, έχει ταξιδέψει σε Ελβετία και Σουηδία, ολοκλήρωσε με επιτυχία μεταπτυχιακές σπουδές σε "χειροτεχνία και βιοτεχνία". Φαίνεται πως ήταν δική του η πρωτοβουλία ή η συναίνεση, και έτσι συγχωνεύθηκαν οι δύο Καρπαθιακοί σύλλογοι της εποχής.  Η "Εργάνη Αθηνά"  και το σωματείο "Μενεταρκασίων" Λατόμων Πεντέλης, "η Πρόοδος". Στην πραγματικότητα το σωματείο εργαζομένων αδράνησε, αφού υπερίσχυσαν οι ισχυρότατες πατριωτικές ανάγκες ενώ οι εργατικές θα πήγαιναν περίπατο.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου

Ο εορτασμός του Αγίου Γεωργίου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες σελίδες τις ιστορίας των απόδημων καρπαθίων Αττικής, αφού από το χτίσιμο του μέχρι και σήμερα η γιορτή του γίνεται η σταθερή και αδιάλειπτη αιτία για τη συνεύρεση όλων των καρπάθιων.

Η εταιρία "Μαρμόρ Λίμιτεντ" και ο διευθυντής Θωμάς Μπόμαν στις αρχές του 20ου αιώνα έκαναν δωρεά ένα μεγάλο οικόπεδο για να χτιστεί η εκκλησία αλλά και ένα σχολείο για τους εργάτες, όμως το τελευταίο έμεινε τελικά στα χαρτιά.

Όσο τα λατομεία λειτουργούσαν η εκκλησία ήταν στα χέρια των εργατών λατόμων. Μετά τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο τα πράγματα άλλαξαν, οι καρπάθιοι λατόμοι έπαψαν να εργάζονται στη Πεντέλη και ο ναός παραμελήθηκε. Η φροντίδα και η καθαριότητα του ναού πέρασε στα χέρια της κ. Ελευθερίας Ταλιούρη και της οικογένειας της, αφού και ο πατέρας της υπήρξε αρκετά χρόνια επίτροπος στην εκκλησία.

Ο ναός απασχολεί και πάλι τον ιδιοκτήτη του, τον Σύλλογο Απανταχού Καρπαθίων το 1980, όπου και δίδεται (όχι δωρεά) για 50 χρόνια με παραχωρητήριο χρυσικτησίας στην Ιερά Μητρόπολη Αττικής με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως ενοριακός ναός της κοινότητας Διονύσου με τις πιο κάτω προυποθέσεις:

 1. Να διατηρηθεί το κτίσμα του ναού όπως έχει και να μην μεταβληθεί κατά το δυνατό η εσωτερική όψη του ναού.

2. Στο εκκλησιαστικό συμβούλιο να συμμετέχει οπωσδήποτε ένας εκπρόσωπος του ΣΑΚ (ο οποίος σύμφωνα με τον νόμο θα έπρεπε να είναι κάτοικος της περιοχής).

3. Να πανυγηρίζεται στον ναό από τον Σύλλογο Απανταχού Καρπαθίων η ετήσια γιορτή, σύμφωνα με τα παραδοσιακά Καρπάθικα έθιμα.

Το προσύμφωνο θα είχε ισχύει εφόσον θα ψηφιζόταν από την Γ.Σ. του ΣΑΚ. (Στοιχεία από το επίσημο όργανο του ΣΑΚ εφημερίδα "Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. φύλου 167, Ιούνιος 1980, πρόεδρος διοικήσεως Ηλίας Χωρατατζής, δικηγόρος Γιάννης Παραγυιός).

Στην φετινή γιορτή του Αγίου Γεωργίου ξεχωρίσαμε δυο κυρίες,

την Μαρία Σακέλλη και την Μαρία Γιαννουρή. Και οι δυο τράβηξαν τα μάτια μας, αφού ήταν ντυμένες με την παραδοσιακή Ολυμπίτικη στολή. Έμοιαζαν να έστεκαν και να παρατηρούσαν όλους εμάς τους νεώτερους, που δεν γνωρίζουμε, ούτε μπορούμε να φανταστούμε την κοινωνία των καρπαθίων λατόμων, τους κόπους και τους ατέλειωτους αγώνες τους. Η επόμενη γιορτή σύμφωνα με την υπόσχεση του εφημέριου του ναού θα γίνει σύμφωνα με το παραδοσιακό καρπάθικο έθιμο, αφού θα αγοραστούν τα μαγειρικά σκεύη που κλάπησαν πριν είκοσι χρόνια. Οι εξαιρετικοί καρπάθιοι μάγειρες θα έχουν ακόμη μια ευκαιρία για να μας παρασύρουν στον Διόνυσο και τον Άγιο Γεώργιο. Ίσως στην επόμενη γιορτή να μνημονεύσουμε στα φωναχτά μερικά ονόματα, έτσι σαν προσκλητήριο, για όλους εκείνους τους καρπάθιους που στο πέρασμα τους έδωσαν ένα κομμάτι ψυχής για να φτιαχτεί μια μικρή Κάρπαθος μέσα στο βουνό του μαρμάρου.