Αρτσιχρονιά στο Μεσοχώρι...Του Μανώλη Δημελλά

Ο Σεπτέμβρης της Καρπάθου σίγουρα είναι ο μήνας του Μεσοχωρίου.

Δυο γιορτές, η μια πιο μεγάλη από την άλλη, τραβούν σα το μαγνήτη τους περαστικούς ταξιδιώτες ενώ οι ντόπιοι δεν προλαβαίνουν να φροντίσουν και  να κυ(β)ερνήσουν ολάκερο τον κόσμο τους!

Από τις προηγούμενες ημέρες καθαρίζουν και ομορφαίνουν όπως λένε όλο το χωριό και δεν τους φτάνει ο χρόνος.

Το Μεσοχώρι πρέπει να αστράφτει, να λαμποκοπά!  Είναι η 1η του Σεπτέμβρη και όλο το χωριό γιορτάζει την Αρχιχρονία!

Το παλαιό Χριστιανικό έθιμο έχει ρίζες που ξεκινούν από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 312 μ.Χ.  τότε ορίστηκε επίσημα η χρήση της ρωμαϊκής "Ινδικτιώνος" για φορολογικούς λόγους ως χρονολογίας και από τότε η εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως μέχρι σήμερα γιορτάζει την 1η Σεπτεμβρίου ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους. "Ινδικτον ημιν ευλόγει νέου χρόνου, ώ και παλαιέ και δι' ανθρώπους νέε".  Μάλιστα πριν από λίγα χρόνια η Ορθόδοξη Εκκλησία όρισε την 1η Σεπτεμβρίου ως ημέρα αφιερωμένη στο φυσικό περιβάλλον.

Η Ινδικτιώνα έγινε αποδεκτή τόσο στην Ανατολή όσο και στην Δύση. Την χρησιμοποιούσε και το Ανώτατο Δικαστήριο του παπικού κράτους μέχρι και την κατάκτησή του από τον Μεγάλο Ναπολέοντα το 1808.  

Η  "Πρωτοσετεμπρία" στο Μεσοχώρι της Καρπάθου είναι μια ξεχωριστή γιορτή που χάνεται στον χρόνο.  Αναφορά σε αυτήν κάνει ο Μ. Μιχαηλίδης Νουάρος, αλλά για το θέμα ξεχωρίζει ο πολυγραφότατος Μεσοχωρίτης καθηγητής Μηνάς Γεωργιάδης που περιγράφει την "Αρτσιχρονιά" έχοντας αρχή τις βιωματικές εμπειρίες του.

 Όπως έγραψε ο λυκειάρχης, η ημέρα ξεκινούσε με την ευλογία των σπόρων και των καρπών που μετέφεραν οι γεωργοί μέσα στην Παναγία τη Βρυσιανή. Μάλιστα εκείνα τα χρόνια ακόμη δεν είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή της και γινόταν αγώνας για την αποπεράτωση της.

Από τότε οι γυναίκες του Μεσοχωρίου είχαν ένα ιδιαίτερο και σπουδαίο ρόλο, τόσο στη προετοιμασία όσο και την ημέρα της γιορτής, αφού φρόντιζαν όχι μόνο το σπιτικό τους, αλλά έδιναν και σε όλο το χωριό το γιορτινό χρώμα. Λαντούριζαν νερό στις στράτες, πότιζαν αλιτάνες και γλάστρες, άσπριζαν τα στενά και γέμιζαν λουλούδια κάθε κρυφή και φανερή γωνιά του όμορφου χωριού τους, έγραφε για το χωριό του και χαιρόταν ο Μηνάς Γεωργιάδης.

Και σήμερα το Μεσοχώρι έχει την τιμητική του, την πιο ξεχωριστή θέση σε όλη την Κάρπαθο.

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας θα περάσει όλα τα σπίτια και θα τα ευλογήσει, μάλιστα από το ένα σπίτι στο άλλο την κρατούν στα χέρια οι γειτόνοι, ενώ τα κεράσματα, οι ευχές για την Καλή Χρονιά και τα χαμόγελα έχουν την πρώτη θέση.  

Δεν είναι όμως μόνο η πρωινή ευλογία της Παναγίας για την Αρχιχρονιά, στα πιο παλιά χρόνια η μάνα ή οι συγγενείς έφερνε ένα πανιέρι με γλυκά και φρούτα στο νονό (τατά) του παιδιού της, και εκείνος επέστρεφε το πανιέρι γεμάτο με δώρα για το βαφτιστήρι του. Η Πρωτοχρονιά του Μεσοχωρίου έκλεινε με το "κλητούρι της Παναγίας" το επίσημο εκκλησιαστικό δείπνο που δινόταν στη Χάρη της.

Σήμερα αν και υπάρχουν κάποιες αλλαγές στην διαδικασία, αυτή η γιορτή κρατά την ιδιαιτερότητα της. Μάλιστα το απόγεμα της "Πρωτοσετεμπρίας" όλοι οι Μεσοχωρίτες βρίσκονται στο εκκλησιαστικό μέγαρο και κάνουν την προσφορές τους για την μεγάλη γιορτή που ακολουθεί, της Παναγίας της Βρυσιανής στις 8 του Σεπτέμβρη.

Κάποιοι προσφέρουν το κρέας, ενώ κάποιοι άλλοι θα δώσουν το ρύζι, τα σαλατικά, το κρασί και ότι άλλο είναι απαραίτητο για το μεγάλο τραπέζι που θα δοθεί για όλους όσοι βρεθούν στο Μεσοχώρι. Αλλά δεν είναι μονάχα αυτά, κάποιοι πρέπει να προσφέρουν τους εαυτούς τους, το χρόνο τους. Αυτοί θα μαγειρέψουν, θα σερβίρουν και θα φροντίσουν να πετύχει η μεγαλύτερη γιορτή του Μεσοχωρίου.

Αν κάτι κάνει εντύπωση και από την πρώτη στιγμή ξεχωρίζει είναι η αγάπη το πάθος των Μεσοχωριτών για το χωριό τους. Υπερασπίζονται με σθένος τον τόπο τους και όταν το καμαρώνουν γελάνε και χαίρονται ακόμη και τα μάτια της ψυχή τους. Μιλούν για τα θαύματα της Παναγίας της Βρυσιανής, λένε μάλιστα ότι το τελευταίο από αυτά έγινε μόλις πριν λίγες ημέρες, τον Δεκαπενταύγουστο, όταν το καντήλι Της άναψε μοναχό του! Και δεν ξεχνούν να προσκαλέσουν όλο τον κόσμο να περάσει μια βόλτα από το χωριό τους, να κάνει μια προσευχή και να χαρεί το μεγάλο παραδοσιακό γλέντι.

Πράγματι ένα πέρασμα από το Μεσοχώρι και το πανηγύρι της Βρυσιανής στις 8 του Σεπτέμβρη είναι ξεχωριστή και σίγουρα αξέχαστη εμπειρία. Πέρα από την πίστη, άλλωστε ο καθένας μας την νιώθει διαφορετικά, η φιλοξενία στο γραφικό Μεσοχώρι κάνει τον προσκυνητή, Καρπάθιο ή περαστικό, να αλλάζει το πρόγραμμα του.

Αν λοιπόν χάσετε την Αρχιχρονιά μην ανησυχείτε, το Μεσοχώρι και η Βρυσιανή μας περιμένουν στις 8 Σεπτέμβρη...

Η Πρωτοσετεμπρία, η Αρχιχρονιά...

Ο χρόνος πάντα απασχολούσε και ανάλογα με τις ανάγκες των λαών, μα και των ηγετών τους, πολλά χρόνια πριν ξεκινούσε διαφορετικά!  Το Γρηγοριανό Ημερολόγιο, που σήμερα χρησιμοποιούμε, θεωρεί την 1η Ιανουαρίου αρχή του έτους. Όμως η 1η πρώτη Ιανουαρίου καθιερώθηκε σαν Πρωτοχρονιά μονάχα από τα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. και είναι μια από τις πέντε επίσημες γιορτές των Ρωμαίων.

Οι Ρωμαίοι είχαν πρωτοχρονιά την 1η Μαρτίου και αργότερα αντικαταστάθηκε από την 1η του Γενάρη. Από την Χριστιανική εκκλησία θεωρήθηκε η έναρξη αυτή του έτους ως ειδωλολατρική. Για τον λόγο αυτό ορίστηκε η 25η Μαρτίου, ημέρα εορτής του Ευαγγελισμού, ως έναρξη του έτους και λόγω του γεγονότος ότι η ημέρα αυτή ήταν κοντά στην εαρινή ισημερία.

Στην περιοχή της Ανατολής τα περισσότερα ημερολόγια είχαν ως πρωτοχρονιά την 24η Σεπτεμβρίου, ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας. Επειδή όμως η 23η ήταν η γενέθλια ημέρα του αυτοκράτορα της Ρώμης Οκταβιανού, η πρωτοχρονιά μετατέθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου, η οποία και καθορίστηκε ως αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή της περιόδου του ρωμαϊκού διατάγματος για τον φόρο που ίσχυε για 15 έτη. Έτσι Ίνδικτος κατάντησε να σημαίνει αργότερα το έτος και αρχή της Ινδίκτου την Πρωτοχρονιά. Αυτή την Πρωτοχρονιά βρήκε η Εκκλησία και της έδωσε χριστιανικό περιεχόμενο, αφού τοποθέτησε σ' αυτήν την εορτή της συλλήψεως του Προδρόμου, που αποτελεί και το πρώτο γεγονός της Ευαγγελικής Ιστορίας. Αργότερα, το 462 μ. Χ., για πρακτικούς λόγους και για να συμπίπτει η πρώτη του έτους με την πρώτη του μηνός, η εκκλησιαστική πρωτοχρονιά μετατέθηκε την

Η υπόθεση καταλήγει στον Πάπα Γρηγόριο τον 13ο, εκείνος προέτρεψε τους Χριστιανούς να χρησιμοποιούν ένα κοινό ημερολόγιο, το οποίο πήρε το όνομά του, το οποίο είχε ως αρχή του έτους την 1η Ιανουαρίου.

Στην αρχή το ρωμαϊκό έτος άρχιζε την πρώτη Μαρτίου και μόνο το 153 π.Χ. άρχισε να θεωρείται Πρωτοχρονιά η 7η Ιανουαρίου, εκείνη τη χρονιά οι ανώτατοι άρχοντες του κράτους καθιερώθηκε να αναλαμβάνουν τα καθήκοντα τους την ημερομηνία αυτή.

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι είχαν πρωτοχρονιά την 1η Μαρτίου. Την ημέρα αυτή την είχε καθορίσει ο μυθικός Ρωμύλος ως αρχή του δικού τους πολιτικού έτους. Αργότερα αυτή αντικαταστάθηκε από την 1η Ιανουαρίου όταν τέθηκε σε ισχύ το ημερολόγιο του Νουμά. Ένας από τους λόγους της αντικατάστασης ήταν το γεγονός ότι την ημέρα αυτή, 1 Ιανουαρίου, ορκίζονταν οι Ύπατοι της Ρώμης.

Υπάρχει όμως και ένα αστρονομικό δεδομένο που ήταν ήδη γνωστό από τότε και είχε σχέση με την καθιέρωση της 1ης Ιανουαρίου ως ημέρα έναρξης του έτους. Η Γη βρίσκεται στο περιήλιο της τροχιάς της 11 ημέρες μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο.

Αν και όμως η ημέρα αυτή είχε καθιερωθεί ως εναρκτήρια από τότε (153 π.Χ.) χρειάστηκαν πολλοί αιώνες για να γίνει καθολικά αποδεκτή σε αυτούς που χρησιμοποιούν το ημερολόγιο αυτό.

Την σημερινή Πρωτοχρονιά δίνει ο Πάπας Γρηγόριος ο 13ος, αφού έβλεπε ότι δεν χρησιμοποιούνται τα ίδια ημερολόγια σε όλα τα χριστιανικά εδάφη και υπήρχαν δυσκολίες και μπερδέματα πρότεινε και προέτρεψε τους Χριστιανούς να χρησιμοποιούν ένα κοινό ημερολόγιο, το οποίο πήρε το όνομά του, το οποίο είχε ως αρχή του έτους την 1η Ιανουαρίου.

Manolis Dimellas

Πηγές

www.imconstantias.org.cy/1657.html

Ιεροδιάκονος Επιφάνιος

www.ideotopos.gr/posts/philosophy/62-χρονος.html